Het kouter er in
Op den toren
Weekblad voor VENRAY, HORST en Omstreken.
Dit nummer
bestaat uit twee bladen.
TTETJILIiBTON.
Zaterdag 12 November 1921
42» Jaargang. No 46
ABONNEMENTS PRIJ S
PER KWARTAAL
voor VENRAY 65 c.
franco per post 75 c.
voor het buitenland
bij vooruitbetaling f1.30
afzonder!, nummers 5 c.
PEEL EN MAAS
Uitgave van FIRMA. VAN DEN MUNGKHOF, VENRAY. Tel. No. 51
PRIJS DEK
.ADVERTENTIKN
van 1—6 regel. AS ct
elke regel meet 71 ct
Een opwekkend woord om de Peel-
streken uit haar isolement bevrijd
te zien
door j
A. J. A. C. VAN DELFT
Directeur der Districts-Arbeidsbeurs
te Tilburg
1
PEBL-ONTGINGING-
„Het is van ouden tijdt
Een wijse van de gecken,
Eerst nae een harden slagh
Het hooft te willen decken.
De wijsheit moet in tijds en
van te voren sien,
Hoe of de saeken staen en
wat er moet gescbien."
Zoo zégt Vader Cats en wij zeggen
het hem na bij bet denken aan al
hetgeen er reeds geschreven, getee-
kend, gesproken, vergaderd en zelfs
ügsmotied" is om de aandacht der
machthebbers te vestigen op 't groote
belang, dat voor geheel Nederland,
maar voor de zuidelijke provinciën
Noordbrabant en Limburg voorna
melijk, gelegen is in de ontginning
van de Peelstreek.
De Directeuren van Arbeidsbeurzen
in Limburg en Noordbrabant brach
ten in December van het vorig jaar
een motie ter kennis van den Minis
ter van Arbeid, waarin zij den
wenscb uitspraken, «dat van Re-
geeriogswege met den meest moge
lijken spoed stappen gedaan zullen
worden om de Deelwerken te doen
aanvangen.'" Zij overwogen daarbij,
boe de toen reeds heerschende en in
de toekomst mogelijk dreigende
werkloosheid in onderscheidene be
drijven hunner districten zich sterk
uitbreidde, waardoor vele werk-
loozeDkassen spoedig niet meer in
staat zouden zijn de noodzakelijke
uitkeeringeo te doen, terwijl zonder
twijfel geldelijke steun in de crisis
periode van overheidswege behoorde
te worden verleend. Daardoor zouden
echter de gemeenten op den langen
duur boven hare finantieele draag
kracht worden belast, zoodat toch
naar middelen uitgezien moet worden
die minder kosten meebrengen en de
werkloosheid bestrijden.
Deze overwegingen zijn bewaar-
De inval der Framctien »n 1792
42
Een deur deed, op zekeren morgen, op
den boek eener straat ijjo paard stilstaan
sn wierp sen isgesisrenden blik op deD
plakbrief, in twee talen, welke door Ver.
rièree aan den mnur was vastgehecht.
Wij srkennsn citoyen Thierry.Brutus,
dit als adjndant van den petit gécëral in
Antwerpen is terng gekeerd, en, stoot door
die beschermiog, nn bet hoofd trotach op.
licht.
Dit plakbrief is mede zijn werk bet
bevat een dee' van sgnen bast tegen den
adel, tsgsn ds burgerij tegen tijne
stadgsoootsn.
Tbierry zeg velen voor den oproep aan
bet Belgische volk stil steen, desen ge»
deeltelgk lezen an den met afsobnw, mom»
pelend en met de uitdrukking der vreet
op het gelaat, langs ds muur wegschuiven
Het voermaligt Brsbantscbe Congres
werd tr als despotiek en trouwloos, de
deelnemers in de emweottling tegen Joseph
II als hnlcheltars, schijnheiligen, als laf»
hartigs tiranoen in gebrandmerkt.
De Staten, de priesters en de edelen
bedden, zeidt het document, bet volk be»
drogen, verkocht nn overgeleverd.
Het was, wanneer men tnischen de
regels las. of men daar een ander bloedig
(«brift zag, dat bat volk tot dsn moord
heid geworden.
De werkloozeukasseu doen bij vele
bonden den bodem zien of moesten
reeds schulden maken.
Ondanks die steunfondsen zijn er,
inmiddels reeds vele «uitgetrokkenen',
gekomen, waarvoor de Minister van
Binnenlandsche Zaken een steun
regeling ontwierp. Zij raakten in-,
tusschen ook weer voor dat steun
fonds «uitgetrokken'', zoodat voor
deze categorie van personen in
menige gemeente gezocht moet wor
den naar een vorm van steunverle
ning buiten hot armbestuur om. Al'
is dit laatste dau ook slechts een
schijnvertooning.
Nog is de crisis niet geëindigd.
Maar ook blijft tot heden het
groote veld braak, dat naar het oor-
deel van ingewijden speciaal voor
Noordbrabant en Limburg in de Peel
naar produoticven arbeid wacht.
Daar moeten kanalen gegraven wor
den, wegen gebaand en spoorwegen
aangelegd. Boerderijen moeten er
verrijzen en dan zal de boer er zich
gaarne vestigen.
Met het geld, dat thans als in een
bodemloos vat gestort wordt, zonder
eenigerlei rente te verschaffen, kun
nen tendeele de kosten van dat Peel-
werk bestreden worden.
Ik geloof, dat het om bovenstaan
de redenen wel eenig nut kan stich
ten een en ander over de Peel mede
te deelen.
Niet, dat ik zoo pretentieus ben te
meenen hierdoor nieuw licht te zullen
brengen, doch mogelijk frischt het
hier of daar iemands hersenen wat
op en vestigt zijn aandacht op een
uitgestrekt arbeidsveld, dat inder
daad de moeite van de bewerking
waard toont. Zij toont zulks aan
ieder, die zich de moeite wil getroos
ten met eigen cogen te gaan zien
naar hetgeen er reeds tot stand
gebracht is. Dan zal hij tevens vol
verbazing zien op het einde'ooze land
dat zich uren ver naar rechts en
links, naar voor en achter uitstrekt
en daar sinds eeuwen ongerept ligt,
wachtend en smachtend naar het
levenwekkende zaad der ontginning,
teneinde een rijken oogst den nij-
veren zaaier tot loon te strekken.
Wie iels meer wil weten van de
Peel, dan dat ze gelegen is ergens
ten zuiden van de Moerdijksche brug
in Oost-Brabant en Noord-Limburg,
kan zich na eerst door eigen aan
schouwing een vluchtig beeld van
ophitste.
De oproep van Vernerea bad in de
straten uog weinig ontroering doen ont»
etaan in vergelijking mot die welke daar
door binnen de vier mnren werd te weeg
gebracht.
Het laatite vertroiwen in Frankrijk
verdwetn, gelijk eeoo vallende iter in den
nacht.
Wel scheen de petit gé é-at een taker
ontzag voor de parochiepastoors aan den
dag lo leggen maar de oproep was oiette-
mtn als een donderalag in de sacristie ga-
men verborg, zoovee! mogelijk, de gewijde
en andere kostbaarheden.
De afzichtelijke Balt bad het vertrouwen
oog des te meer geschokt door het schen
den 'Ier woning van den bisschop Nalii en
dezen prelaat, op eigen gezag, ter dood
verweten.
Eene lichtekooi, zoo schrijft generael St
Enstacbe aan generaal Dumouriet heeft hg
(Verrieras) bij een voornaam geeetelgke
ingekwartierd, en die conrtiaane heeft zich
aan da walgelijkste feiten schuldig ge
maakt.
In de kloosters was de angst ten top»
pnnt de hooger gemelde oproep was eena
bedreiging van plundering en moord.
De weerloose zusters, gedurende zoo»
veel een wen toonbeeldeo ven weldadigheid,
knielden gantch den dag voor het altaar,
alleen van Hoogerhand nog redding ver»
wechtende.
Bg eiken klop op de poort van haar
vreedzaam verblijf dachten se dat het unr
der verdelging slaan zou.
De adel verborg adelbrief en wapen»
schild, begroef evenals de rgkt burger
«yoe mistten, verlist heimelijk de stad, of
hal groote gehesl gevormd te hebben
per treinflets en pedes apostolorum
volledig op de hoogte stellen
door het lezen en bestudeeren van
al hetgeen hierover sedert tientallen
van jaren voor en na verschenen is.
Veel van wat volgen gaat is ge
put uit zulke werkjes of medege
deeld door terzake deskundigen, die
mij zooais de heeren burgemees
ters van Deuri/e en Venray, den
gemeentearchitect en opzichter, als»
mede den directeur der Districts»
arbeidsbeurs te Venray met de
grootst mogelijke bereidwilligheid
alle gewenschte inlichtingen aan»
stonds verschaften. Hiervoor zij hun
openlijk dank betuigd.
Reeds in vroegere eeuwen ver»
scheen lectuur over het onderhavige
onderwerp. De archieven der Peel-
dorpen vormen voor den geschied»
kundige, ook in dit opzicht een
aangenaam object. Die 'lectuur is
tot een litteratuur uitgegroeid dank
de onvermoeide pogingen van den
schrijver A. F. van Beurden, die
als landmeter «an het kadaster,
lid van het Alg. Bestuur der ver»
eeniging Peelbelang en secretaris
der Peelbuurtspoorwegen, naast tal»
rijke tijdschriftartikelen zooals
b.v. in den jaargang 19171918
van de Katholieke Illustratie'1 een
zeer interessante schetseDrenkshet
licht deed zien aan boekjes als: «De
Limburgsche en Brabanlsche Peel;
Langs nieuwe banen".
In eerstgenoemd werk beschrijft
hij den naam, h/t ontstaan en bet
bestaan van de Peel, de naam zou
een vervorming zijn van het Latijn-
eche pa lus t njonras. terwijl het ont
staan geologisch tot den oertijd zou
teiugvoeren.) Hij werpt dan voorts
een blik in het verleden en vertelt,
dat de heeren van Cuyk de Peel
bezaten ven Grave tot Maashees.
Jan. heer van Cuyk en zijne zonen
schonken »des Zaterdags naar den
heiligen Paesdach 20 Apiil 1308 aan
den oeden luyden in den lande van
Cuyk en met name aan de dorpen
Beugen, Brakel thans Oefïelt, Cuyk,
Kercklynden, Beers, Mill al de ge-
meyne gronden tusschen de heerlijk
heid van Herpen en 'van Jan Bock
van Meer", dus tot Boxmeer en van
de Maas tot de «Pedel". Zoodoende
kregen dus de dorpen van Boxmeer
tot Herpen hun Peelgronden.
Jan van Cuyk schonk in hetzelfde
jaar 1308 daags na Sint Jan ook de
zelfde gunst aan de dorpen Sambeek,
Beek en Overloon. terwijl Boxmeer
een vrijheerlijkheid was tesamen met
Sint Anthonis, afgescheiden van Cuyk
en alzoo eigen peel had.
De waarde van dit geschenk werd
absoluut niet iogezien en de boeren
mochten voor een paar stuivers per
jaar vrij roofbouw plegen in de turf»
mijn De verschillende grensbewoners
betwistten eikaars turl. Vandaar dat
de archieven vol zijn van processen,
verdragen, grenssteenzettingen enz.
Nog heden ten dage ruster, op som-
mige perceelen lastige servituten van
andere gemeenten.
Zoo staat onder Venray de Vrede-
paal en ligt er de Vredepael. Dit is
i een stuk ter grootte van 479 H,A.,
waarop servituten rusten ten belange
der gemeenten Sambeek, Maashees
en Vieriingsbeek, terwijl het eigen
dom is der gemeente Venray. Ge
noemde gemeenten hebben er een
weiderecht" zoodat de boeren er
gemeenschappelijk weiden mogen;
ook het steken van plaggen van den
bovengrond.
Een drang van de Maas uit door
vreemde indringers op de oerbevol
king aldaar, had deze meer naar bet
westen op de Peel doen verhuizen,
Daardoor ontstond de rij dorpen
Wanroy, Oploo, Overloon, Venray,
Horst, Sevenum, Maasbree, Helden,
terwijl van den Brabantschen kant
de klein-ontginners in den loop der
eeuwen, als pioniers, ook aan den
westkant der Peel eene, aan de
eerste evenwijdig loopende rij dorpen
Zeeland, Uden, Volkel, Boekei. Ge-
mert, Deurne, Liessel, Meijel sticht
ten. Zij drongen alzoo op het ge
schuwde moeras in, maar dachten
niet aan drooglegging door verbeter
den waterafvoer. De poelen, die er
waren of ontstonden, zijn al mede
aanleiding geweest tot interessante
sagen, waarvan de heer Van Beurden
in den hem eigen gezelligen vertel,
trant smakelijk verhaalt om met de
geconstateerde werkelijkheid deze
verdichting te sluiten.
Wie zich de moeite getroosten wil
op een nauwkeurige kaart de hier
boven genoemde dorpenreeksen Da
te gaan, heeft in ruwen trek de be
grenzing der Peel.
De ooster-peelranddoi pen werden
van de Maas uit bevolkt, de wester-
randdorpen van de Meijerij uit. Bij
een afstand van zes uren dezer door
absoluut verschillende volksstammen
□am tenminste maatregelen voor het toe*
komende.
Meo wist immer# datde lijst der aaoge*
klaagden reeds was opgemaaktdat bij
wie naam, aaniien rang of fortuiD bezat,
met een zwart kruis aangeteekeod stond
De burgerij was reeds gepirst. geplun
derd, gebrandschat, doch nn scheen de
uitschudding, volkomen te tallen zijn.
Voorwaar, de tiainards in bet vervallen
hui#, met weike wij den lezer vroeger
deden kennis maken, hadden wel gelyk de
komst van den petit gé:éral als eeDe ge»
wichtige gebeurtenis te verkondigen
Tbierry. op sijn zwart mager paard ge
zeten, diep in zijn mantel gedoken, de
roode jucobynecmuts op het hoofd scheen
de triomfeerende booze geest te zijn.
Hy haatte het volk nog de# te meer, nu
bij zag dat het mee afkeer het plakschrift
voorbij ging, terwijl bij integendeel zijnen
meester verzekerd bad dat dit welkom aan
bet volk zijn zou
De ellendeling bromde eene verwen»
scbing tiuschsD de tanden, en wierp een
dre'genden blik op de praohtige kathedraal
die zich statig voor zijn oog verhief en
wier toren tot aan de wolken zcheen te
reiken.
Op dat oogenblik klonken de tonen van
bet klokkenspel, en 't scheen hem toe dat
die tonen geesten uit het verledene waren.
Thierry's hart klopte, evenals toen hy
eenige weken te voren met de vlag op den
toren wilde klimmen hij gaf zijn mage»
ren klepper de sporen en deze rende voort,
als wilde by, evenals zyn meester, de
tonen ontvlnobten.
Die klokketoneo zou de citoyen eens
verimaobten, die tores zelf amt onder zijn
'gestichte oerdorpen valt ook een taal'
verschil te constateeren; Je Peel is
een cultuur- en taalgrens geworden.
De heer Van Beurden vertelt in
het hierboven eerstgenoemde boek
dan nog heel wat over de gestelte
nis, de ligging en de toekomst der
Peel; de .vliezen'' d z. ondiepe
wateren, soms van hectaren groot,
die in de inzinkingen van het terrein
liggen; de producten der Peel; hij
geeft een beschrijving met historie
van de onderscheidene dorpen om
tenslotte dé vraag ts beantwoorden
»Wat heeft de Peel nu noodig
Belangstellenden zij verder naar
dit werk verwezen, evenals naar
zijn «Langs nieuwe banen" in 1917
uitgekomen bij de stoomdrukkerij F.
Schoth te Boxmeer en dat een studie
vormt over het vnrkeerswezen in
Peelland. Verluchtigd met overzicht»
kaarten en foto's is het tot interes»
santé lectuur geworden, over de
eischen van den nieuweren tijd op
verkeersgebied. De noodzakelijkheid
van een buurtspoorwegnet voor de
Peelstreek wordt er in betoogd en
het nieuwe buurlspoorwegplan be»
sproken. Een beschrijving der lijn--
EindhovenGemertBoxmeer met
een lengte van 45779 M; de 26520
M. lange lijn OssGrafeMill en
de lijn MillVenray met 25413M.
leDgte. De lijn Venray—Deurne
Helmond 31269 M. lang; Oss—
ZeelandUden 19433 M. en Uden
GemertBakel 21534 M. Zijn
we in de Peelstreek eenmaal zoover
dan zal er stellig een heel ander
aanzien gekomen zijn. Thans is de
communicatie nog treurig.
Van den Deurneschen kant kan
men Venray, het mooie, bloeiende
dorp, bereiken langs den goeden
bardeu weg, die daar echter eerst
sinds een viertal jaren ligt. Dan
moet wind en weder evenwel ter»
dege dienen, want anders is bet
langs de groote vlakte een afmat»
tend loopen of rijden. Spoor of tram
zijn er nog steeds niet. Gewaar»
deerd moet het daarom worden, dat
men het heeft aangedurfd er reeds
nu eeuige flinke modelboerderijen
op de monotone vlakte te bouwen.
Hoe spoedig het bij goede verkeers»
middelen anders en beter wordt,
kan hij waarnemen, die per train
van Venlo naar Deurne reist.
Worclt vervolgd
»n;st verbrijzelen 1
Op den hoek eener straat stond de oude
Mar'.en Davite, die den ruiter ra-t de roode
muts naoogde want de klokkenist bad
gebeefd toen bij het gelaat ven den vliegen»
de man, al wss 't dan ook maar mat een
oogslag, bad gezien,
Dat gelaat was bem niet vreemd.
Wie is die ruiter t vroeg de oude
men aan een kleinen tamboer, die, met
zjjoe trom op den rug insgelijks stil stond
om dsn rnitsr na ts staren.
Dat is de citoyen Thierry Bruins,
wss het antwoord.
Een nevel viel den eerlijken Davits over
de oogeo.
't Ie de adjudant van generaal Ver»
rierrea, ging de knaap voort.
Maar meeater Marten hoorde niet
meer bg waggelde voort, terwijl de
kleine fluitend been ging.
Je, ja, die was tjjn zoon wel Het
vsderoog bad Huibert herkend, al waa
bet dan ook jaren geleden, dat bet iyn
wezen niet meer voor tieb gezien bad, en
al had de tijd dat gelaat den ook aterk
veranderd.
Lokker had de waarheid gezegd.
Maar dia zoon was citoyen Thierry,
die hg door Cordonnet zoo herhaalde
malen had booreo brandmerken, als een
der grootate snbnrken vtn het legerhij
wes bet dus wel, die ia de vervolgiogen
van Blond»Marieke betrokken wat ge»
weeat en welke Publicoln eindelijk met
den kogel had geboet 1
En toch, hoe icbuldig ook, wenechte
de oude vader ago zoon weer te tien.
Wie weet, of hg htm niet op don
goeden ee eerlijken weg zou terug brengeel
Deer bij, de toon wat machtig en boog
rang, en wie wee1 wat hg, op de
smeeking ayos vaders, voor diens vrien»
den zon kunnen doen want er waren ge»
roohteu in omloop, dat Link en zijne
dochter. Dalk ea rijn vrouw, dat Cordon»
net zelf op de ljjst der verdachten ge»
piaatat waren en dat waa ook zoo.
Meer dan dat I
Indien de vader die lijst, door den zoon
relf geschreven, voor oogtn had gehad,
zou bg eeo doorgschrapteu naam geiieu ea
ouder de inktschrap zijn eigen naam ge
lezen hebben.
De schurk had inderdaad de besobul-
diging neergeschreven, maar er htd, Bod»
dank 1 nog een item in hem gesproken en
de pen had de monsterachtige aanklacht
doorgehaald
Leat ons laominate hopen, dat eene
andere band niet menacheigker geweest
wet dan die dea loons 1
Toao meeater Marten van zflo bedwel
ming bekomen wat. richtte hg tieh naar
de réfugié van de St. Micbiela»abdij, op
den Oever, in welke de petit général zijn
verblijf had gevestigd.
Eena horde, een eene dievenbende ge»
lijkend, ging de poort in en uitde schild,
vecht leunde tegen de poort en rookte
sijn pijp. zooder aich om de binnentredenden
te bekommeren.
Rechte ven den ingang bemerkte men de
vensters ven een groot vertrek, weer de
wacht zich. gevestigd had.
Wordt vervolgd.