KERMIS.
Weekblad voor VENRAY, HORST en Omstreken.
Lezing over Suriname.
Feest der H. Kindsheid
te Venray.
Zaterdag 31 Juli 1920
41e Jaargang. No 81
PEEL EN MAAS
ABONNEMENTSPRIJS
PER KWARTAAL
voor VENRAY 65 c.
franco per post 75 c.
voor het buitenland
bij vooruitbetaling 95 c.
afzonder!, nummers 5 c.
Uitgave van FIRMA VAN DEN MUNCKHOF, VENRAT. Tel. No. 51
FRIJS DER
ADVERTENTIEN
van 1—6 regel. 45 e
elke regel meer 71 c.
Was het goed droog weer, dan j En dan wat kar en tuig. Een
keerde men gedurende de haele week houten as en een paar smalle lichte
niet naar huis, Bij de bewoners der raderen, die den lossen zandweg diep
De laatste weken, die achter ons liggen,
zijn voor zeer velen onzer weken geweest
van harden arbeid en groote inspanning.
De golvende korenvelden zijn verdwe
nen, de schoven zijn gebonden en veela'
vertoont het veld slecht9 naakte stoppels.
De landbouwer heeft weer het grootste
deel van zijn oogst binnen en God zij
dank, het viel weer mee. De zegen van
den Allerhoogste rust zichtbaar op onzen
arbeid. Het belooft weer een goed jaar te
worden voor onze landbouwers.
De meerdere welvaart van den boer
komt den middenstand en den arbeider
ten goede. Velen hebben in den laatsten
tijd een extraatje gehad, en niettegenstaan
de de dure tijden ziet't er wel naar uit,
dat de beurzen in de meeste gevallen
voldoend gevuld zijn om kermis te houden.
De Venrayenaar becbt aan zijn kermis,
hij beschouwt kermis vieren ais een recht,
dat hem vanouds toekomt, hij zoude voor,
het behoud zijner kermis desnoods willen
vechten.
Ik geloot gerusteiijk te mogen zeggen,]
dat uw geestelijke en wereldlijke overheid
u de dagen van ontspanning, die gij gaat
genieten, van harte gunnen. Na gedane
arbeid is het goed rusten en eenieder be
grijpt, dat de boog niet altijd gespannen
leemen hutten kon men op de hooi
balken in de lange veeren uitrusten.
Er werd heel wat arbeid gevorderd
om in de weinige goede dagen ge
noeg brandstof dpoog te krijgen voor
de lange, koude winters.
't Is ook net of die ouderwetsche
doorsneden, met den lichten smallen
reep. Soms zelfs bad men in plaats
van een reep slechts nagels met
groote koppen of hier en daar stuk»
ken ijzer geslagen, om het snelle
afslijten der raderen te voorkomen.
Het rad van de ploeg en van den
winters kouder waren dan tegen- kruiwagen werden om het slijten
woordig. [tegen te gaan wel eens met een wisch
Zoon huis warm stoken dat was of een vlecht van stroo omwonden,
me geen kleinigheid. Ik heb huizen i Enfin alles sprak van eenvoud en
gezien met een voorhuis van 8 a 9 armoe. Een zich behelpen waarvan
grijpt
kan z
zijn.
Maar laten deze dagen dan oök voor u
zijn dagen van werkelijke ontspanning;
viert kermis op de ouderwetsch Limburg-
sche manier. Laat onze kermi3 blijve wat
zij vanouds is geweest, op de eerste plaats
een familiefeest, waarop de gehuwde
kinderen, de uitwonende dochters en zonen,
de familieleden en goede vrienden uit den
vreemde, gulle gastvrijheid moeten vinden
in uwe huizen.
Hoe menige moeder slooft 2ich uit na
lange dagen en halve nachten van harden
arbeid, om toch maar te zorgen, dat de
kinderen en vrienden, die reeds zoo lang
met ongeduld zijn verbeid, de kermistafel
gereed vinden. Maar ook hoe menig
maal kwam het misschien voor, dat die
zelfde moeder tijdens de kermis stil zat te
weenen, omdat hare zonen hun genot
zochten in den drank en zich ui'gaven
veroorloofden verre boven hunne krachten,
omdat zij hunne dochters, die zij braaf en
eenvoudig hebben opgevoed, zich zagen
gedragen, op eene wijze, die hun het
schaamrood naar de wangen dreef.
Ouders, past op uwe kinderen, zorg dat
zij op tijd tehuis komen, dat zij u gehoor
zamen ook met de kermis.
De jeugd is onbezorgd, maar ook on
ervaren en hoe dikwijls is niet een dag,
die begon in vreugde, door bandeloosheid
en ongebondenheid geëindigd in rouw.
Hoe menigeen moet helaas niet met ont
zetting en buivering terugdenken, juist aan
de dagen der kermis, die toch slechts
bedoeld zijn als dagen van geoorloofde
ontspanning.
Daarom, viert kermis, maar viert die
zoo, dat deze dagen slechts genoegelijke
herinneringen bij u achterlaten. Drinkt met
volle teugen uit den beker van oprechte
vreugde, maar waak wel er voor, dat gij
geen giftbeker aan de lippen zet.
Helaas, in deze tijden va$ beroering,
hebben zoovelen, waarop men' meende te
kunnen bouwen, hun evenwicht verloren,
maar bedenk hét wel, wat steeds
ongeoorloofd was, blijft ook than9 onge
oorloofd.
Ik wensch daarom a! mijne gemeentenaren
een kermis, die voor hen zal zijn eene
verfriisching naar den geest, een welver
diende korte .rust na langen arbeid. En
daarna weer met frisschen moed aan den
slag
De Burgemeester van Venray,
O. VAN DE LOO.
Vao het begin der Ier te tot in den
laten herfst bood de groote vlakte een
tooneel van drukke bedrijvigheid.
Van heinde en verre trok men in de
lomermaanden er heen, om buiten
hooi- en oogsttijd in de Peel werk-
taam te tijn.
De eerste en grootste zorg was wel
voor den huisbrand. Steenkolen
waren in die dagen in deze stréken
nog zoo goed als onbekend.
Men onderscheidde vooral twee
soorten. Uit de boveiiste lagen stak
men de .vale" en uit de benedenste
lagen stak men de betere kwaliteiten
da zwarte of zoogenaamde oklot".
0-
Langs den bandwij,er aan den
Mdheeschen weg zag men in de
zomermaanden soms heele drommen
uit de omliggende dorpen de Peel
intrekken met de spade op den
schouder en den knapzak op den rug.
meter diepte en ongeveer gelijke
breedte om 3 4 meter boog. Geen
wonder dat in die holle vertrekken
een emmer water in den eenen hoek
kon bevriezen, terwijl men bij den
baard z'n schenen zot te schroeien.
't Wordt nog als een aardigheid
verteld, maar 't was de waarheid, dat
meQ soms de groote schouw met een
huil omspande om de warmte eenigs-
zins binnen te houden.
Behalve de groue massa brandstol
die meD voor eigen gerief noodig had
moest er ook klot gestoken worden
om te verhandelen in Helmond en de
omliggende dorpen.
Heel wat turf werd er opgestapeld
in het Dajaar en in den loop van
den winter uitgevoerd. De turf kwam
in Helmond en vele andere plaatsen
tot zelfs in Den Bosch toe ter markt.
Daar gold de turf per kar ongeveer
4 gulden.
In nabijgelegen plaatsen, Eindho
ven, Gemert of Helmond, betaalde
men twee tot drie gulden. Op de
Zaterdagsche markt, zag men in
Helmond heele rijen met turfkarreo
staan. Menzcuje toen niet geloofd
hebben, als men voorspeld had, dat
er een tijd zou komen, waarin de
vraag naar peelbraDd heelemaal zou
ophouden. Die tijd was er voor den
oorlog van 1914. Nu is de vraag
naar turf weer toegenomen en werd
zelfs f 40 tot f 45 voor een kar van
1000 stuks betaald.
Door de groote massa's klot die
jaar in jaar uit werden weggestoken
is de oppervlakte van bet moeras
naar het zeggen van ouden van dagen
bij hun weten ongeveer 2 a 3 meter
gedaald. Dit moet duidelijk te zien
zijn aan de Zandbulten, die hier en
daar zaten en nu boven de opper»
vlakte zijn komen liggen en waarop
duidelijk de bedding van een water
loop ls aan te wijzen.
Naast de turf was ook de hei voor
de bewoners van belang. Bracht het
eerste bun zilver in de kast, het
laatste beschouwden zij als het goud
voor den stal. Ze werd gemaaid en
gebruikt als veevoeder. Ze werd ge»
stoken en de «vlikket" gebrand rp
het vuur. Maar bovenal deed ze
dierst als strooisel, om later gebruikt
te worden als mest op het land.
Bij ieder huis zag men dan ook
een heihoop. Hoe grooter hoop hoe
grooter boer en ook omgekeerd.
De waarde van die mest wordt nu
niet hoog meer aangeslagen. Voorzl
zal er niet veel in gezeten hebben,
als men na enkele dagen de mest
geworden hei al Daar het land bracht
en zooals men dan wel eens hoorde,
den boer het mest bekwaam genoeg
achtte .- als er den haan maar eens
een paar keeren over gekraaid had
-0-
Nog even moeten we zoo'n heiboer
met zijn gespan bekijken.
Daar komt ie aangesjokt met zijn'
knokerig, mager paard of os. Een
keuterboerke met één of twee bees»
de meesteD onzer zelfs geen idee
meer hebben en dat ze nauwelijks
kunnen gelooven, ais men't hoort
vertellen.
"W.S. Wordt vervolgd.
ten,
de kar.
Ruim kwart over 8 opende de Z. E.
Heer Pastoor de vergadering met den
obristelyken groet en heette allen welkom.
Hoewel het in de bedoeling ligt om ook
hier ter plaatse na de kermisdagen eeoe
Missie actie op touw te zetteD, beeft by
toch niet kunnen nalaten deze lezing ten
bate der SJurioaamsche Missie ook bier te
doen plaats hebben eo wegens bet dringen
de verzoek van Mgr. v. Rosmalen, die
persooDlyk, zij het dan ook slechts ge»
durende enkele oogenblikken hier geweest
is, en om een ieder in de gelegenheid te
stellen zooveel mogelijk goed ie doen.
Hij stelt aan de vergadering voor den
Z. E Pater Verheggeo, geöeim Secretaris
van Z.D.H. Mgr, v. Rosmalen, Bisschop
van Suriname.
Deze zal beden avond een overziobt
geven over de toestanden en nooden der
Missie, toegelioht door eene serie licht»
beelden. AftDgezieb Suriname 1s eene
Nederlandscbe kolonie, zal bet eerste beeld
dat vertoond wordt zijn van Haar. die ook
is de Koningin van Suriname, onze geëer
biedigde Koningin Wilbelmina.
De verschijning van dit beeld werd met
donderend applaus begroet.
De volgende beelden hadden betrekking
op de cul uur in Suriname en verscheen
achter een volgeDS op het doek de ver
bouwing van suikerriet, ryBt, bananen,
caoao, cacao vormt, zegt spreker een der
bestanddee'en van de chocolade, ook van
de hier welbekende kwatta
Wat beteektfbt do kwatta in de Sari»
oaamsche taal.
Kwatta beteekent asp. zoodat kwatta
chocolade eigenlek is aapchocolade.
Oas werd verder getoond de koffiboon,
de cocospalm die eeoe hoogte kan bereiken
van 20 meter en bij eea leeftijd van 5—6
jaren 100 tot 200 vruobteo, zoo dik als
kinderhoofden kan voortbrengen.
Ook versobeen op bet doek de exploita
tie der goudmijnen.
Het goud wordt hier gewonneD uit rotsen
Deze laat men springen, de stukken worden
naar de molens vervoerd, fijn gemalen en
het goud van de eteenen gescheiden.
Suriname levert jaarlijks voor ongeveer
'anderhalf millioen aan goud.
Prachtige rivier en boschgezichten toon
den ons de kolonie in al haar praobt en
schoonheid,
Majestueuze watervallen en acba'mende
bergstroomen wezen op de ontzaglijke
moeilijkheden, die de tochten naar de bin
nenlaDden niet alleen uiterst moeilijk, maar
bovendien levensgevaarlijk maken. Op eene
kaart waren aangegeven de plaatsen, waar
kerken of bulpkerken gevestigd waren
somstijds bonderden aren der besohaafde
wereld verwijderd,
Nu verscbijot op bet doek bet portret
van den zaligen Pater Donders de st:cbter
en grondlegger der missie in Sariname.
Applaus.
Ruim 47 jaren arbeidde deze tb de
kolonie, en braoht daarvan 14 jaren te
midden der melaatschen door.
Nu gaf Z. E. een overzicht over bet
werk der Missionarissen.
Da Missie van Suriname is een der moei*
lijkste missies van de geheele wereld.
Geen groolere 1 ntipot is denkbaar dan
de bevolkiDg dezer kolonie, bestaande uit
bewoners van 4 werelddeeleo, namelijk,
Europeanen Amerikanen, Afrikaners en
Aziaten.
De Europeanen kannen we stilzwijgend
voorbijgaan.
of althans de
ook wel een koe voor' P* eigentlyke bewoners
p... oudste bewoners zyo de roodhuiden, deze
Dit arme beest was er het ree(j# grootendeels tot den katholieken
ergst aan toe, die moest geven en Godsdienst bekeerd
trekken. i Dan krijgen we de negers. Deze Werden
in de 17e en 18a eeuw uit Afrika alB
slaven ingevoerd.
Zij worden nu nog verdeeld in bosob-
negers, en stads of plantage negers.
De Bo8CDoegers zijn afstammelingen van
ontvluchte slaveo, en wonen ook tbaos nog
diep in de bosschen, zij staan nog op eeo
zeer lagen trap van besobaving en *ya nog
veelal beidenen
Verschillende dorps», tempel- en familie»
tafareelen werden achtereenvolgens ge
toond.
De stads of plantagenegers zijo afstam
melingen van in 1863 vrijgemaakte slaven,
zij wooeo in de stad of werken op plan
tages en zyo reeds tamelijk beschaafd. j
Verder treffen we aao obineezen. Javanen
en Britscb-Iodiërs. Onder deze wordt met
meer of minder succes gewerkt.
Aan de t9r vergadering aanwezige
vrouwen werd tot voorbeeld gesteld de
zedige kleeding der Britsch-Iodiache
vrouwen.
Nog nooit, zegt spreker, zoolang ik
onder hen werkzaam ben geweest, beb ik
ook sleobls een enkele maal rnjjo oogen
behoeven neder te slaan, betgeen wel bet
geval was, toen ik nog geen 14 dagen in
bet beschaafde Nederland verbleef,
Eene serie, bevattende verschillende ge
zichten op de hoofdstad Paramaribo, de
omliggeode plantages, de kathedrale eo
paroohiekerkeu der hoofdstad, zoomede van
de opvoediogsgeatchten besloot bet eerste
gedeelte.
Na eene psute van 10 minuten hernam
de Z E. Pater Verheggen bet woord.
Heb ik u in mijo eerste gedeelte een
overz'oht gegeven van de moeilijkheden
van het missiewerk, in myo tweede gedeel
te zal ik toooen de sociale liefdadige
werken, door miss.onarissen verricht.
Iodien de socialisten ooit te Paramaribo
komen, zullen zy niet de eerste zyn om er
sociale werken te stichten.
Wy hebben aldaar opgericht 4 patro
naten voor jongens en 5 voor meisjes, eene
spaarbank, coöperatieve winkel, vakorga
niaaties. bibliotheek eo verschillende
cursussen. Een der ongelukkigste toestan
den ten opzichte der vronweo is dat er
vcor deze baast giene werkgelegenheid be»
staat.
Toch moeten zij eten, diinken en zicb
kleeden. Om hen do voor algeheele onder
gang te behoeden hebben de missionaris
sen nu 8 jaren geleden eene fabriek opga»
riobt van panama boeden, waaraap ver
bonden is eeoe vleohtacbool.
Het onderwijs wordt gegeven door eene
zuster, die bare opleiding ontving van
eeoe'daarvoor opzettelijk uit Curaoao, door
Mgr v Rosmalen ontboden vleobtster.
Men denke nu niet dat de fabriek is
opgeriobt ten bate der miszie. van eiken
galden verdiend loon wordt 75 cent uitge
keerd aan de werkster en komen f 0 25
aan de mias;e, die daarvoor nog moet
leveren de gebouwen, bet matriaal, en
zorgen voor administratie en verzendiog.
Door de fabriek geraken de meisjes tot
eea fatsoenlijk bestaan.
Na dat ey de lagere school doorloepeo
hebben kuoDen zij er werk vindeo tot aan
bun buwelyk.
Z. E. geeft eeD overziobt der dagver-
dealing en wijst verder op de stoffelijke
voordeelen die de vlecbtsters genieten
zooals vrye geneeskundige behandeling,
redactie bij inkoop kleeren en schoenen,
zelfs verminderd tarief by een Israelitisob
tandarts
De meisjes worden niet beschouwd als
fabrieksmeisjes, maar als kindeken des
buizes
Wat de arbeidstijd betreft ty werken 7
uur daags, en in plaats van den vrije
Zaterdagmiddag hebben zij den gebeelen
Zaterdag vry omdat tjj ook, als aanstaan
de buismoeders, de buiselyke pliobten
moeten leeren vervullen.
Aan de vleohtsters worden 4 d ploma's
uitgereikt A voor grove, B voor minder
grove, G voor fijne en D. voor uiterst
fyne hoeden
De prijzen der boeden varieeren van 1
tot 200 a 250 gulden per stak.
Welk werk er aan een duren boed, ge
maskt door eene bezitster van diploma D
is, zal men begrijpen als men weet dat
zulk een boed begonnen wordt mat 5
draadjes ter dikte van gewoon naaigaren
en eiodigt met 4300. draadjes.
Het geheel werd toegelicht door eeoe
serie beelden omvattende de planten, de
bast, bet kloppen, vleobteu, wasschen;
zwavelen opnieuw wassohen, drogen, op»
maken, strijken en ten slotte verkoopen
der hoeden.
Was dit een overzicht op sooiaal gebied
tbacs zal Z. E. een overzicht geven op
charitatief gebied. Hy verzoekt hem de
volle aandacht te seheoken en vraagt by
voorbaat verscbooning.
Voor de min of meer platte uitdruk
kingen. welke bij zal moeten gebruiken.
Een der vreeseiykste ziekten, welke de
inwoners van Suriname teisteren is de
melaatscbbeid.
Zij komt voor onder twee vormen de
droge en de natte.
De droge melaatschbeid is kenbaar aan
droge plekken, welke oogevoelig worden,
later wordt de huid sohilferachtig en ten
slotte vallen geheele liobaamsdeelen af.
De natte melaatscbbeid is veel erger.
By deze wordeo de vlekken builen,
welke open epilogen en een strokende,
etterende vloeistof afscheiden, geheele
ledematen rotten weg.
Geen afbchuwelyker gelicht it er denk
baar dao die menschelyke wezens, van bet
boofd tot de voeten mat etterende wonden
bedekt en verspreidende een verpestenden
stank
En te midden dier nameioose ellende
gaan rond de engelen der christelijke
naastenliefde met den glimlaob op bet ge
laat. de zQsterkens van Tilburg.
Spreker brengt hulde aan Mgr. Wal»
fingb, de apostel der melaatschen in
Sariname, by toch is de stichter der St.
Gerardus Majalle stichting Aanvankelijk
werden de melaatschen door het gouver
nement by elkander gebracht iu eenige
bouten barakken. Men gaf bun voedsel
en kleediog. Dit was alles.
Mgr. Wulfiogb kon dit niet langer aan
zien. Hij nam zelf den bedelstaf ter hand
eo trok door Nederland»België»Frackryk
eo Duitsobland, alom hulp afsmekende
voor zyne ongelukkige melaatschen.
Giften vloeideD rijkelijk toe en Mgr.
kon geraken tot de oprichting der Gerar
dus Majelle stichting.
Aanvankelyk vroeg by vyf verpleegsters
en op zyoe aanvrage boden zicb 300 zus
ters aan.
Thans worden 115 ongelukk'gen in deze
stientiog verpleegd.
Vraagt men boe lang een melaatsche
leven kan, dan luidt het antwoord vyf»
tien-twintig-dertig, ja er is een verpleegde
geweest, die 70 jaren laog melaatscb was.
Spreker wys op de heldhaftige zelfop»
offering der snsters, die vaderland, onders
en bloedverwanten, zelfs de hoogste eere
ambten vaarwel zegden om zicb aan het
liefdewerk te wijden.
Wy behoeven onze blikken niet meer
te wenden naar België waar een pater
Damiaan, de apostel der melaatsoben van
Molakai, viel ale slaobtoffer van de ge
vreesde ziekte.
Wij ook hebben onze helden. Pater
Lammens uit Maastriobt, een Nederlander
een Limburger, by is gevalleo als slacht
offer van zijo liefde tot don evecmenscb en
nu zuster Tberese. sinds 7 jaren aangetast
door de vreeselyke ziekte.
Haar eeoige wensch is dat de Heer bare
banden moge sparen, opdat zy tot aan
baar einde bare kinderen kan verplegen.
De verschillende stadias der ziekte wer
den afzonderlijk vertoond.
Eenige l ebt aangetasten, in meer ge
vorderden graad, daarna personen met
sfgarotte voeten, banden, ooreo of neus.
De geheele inrichting der stichting ver
scheen vervolgena»op bet doek, keuken,
naaikamer eetzaal, ontspanniogsplaats.
zelfs het fanfare corps.
Op een der fotografiëo wees spreker
de gestalte aan van wylen den Z.E. pater
OdeDl.oven, geboortig uit Venray. die 47
jaren in de missie verbleef en in al dien
tyd slechts een verlof van drie maanden
in Europa doorbraobt.
Hy brengt buide aan zyne nagedachtenis
waarmede de vergadering door luid applaus
in stemde.
Ten slotte werden 'nog vertoond z.g.
olifanti beenen, eene ook veelvuldig in
Suriname voorkomeode ziekte, waarby de
beeneo de dikte krijgen van die van een
olifant.
De Z.E Pater Verheggen boopt dat de
lezing dien Lij daten avond gehouden heeft
de harten der katholieken warm moge
stemmen voor de missie van Suriname en
hem by de in de kerk te houden collecte
een goed ontbaal moge ten deel vallen.
Hierna osm de Z.E. Heer Pastoor bet
woord.
Na betgeeo wij dezen avond geboord
bebben, zal verdere toeliohtiog wel over
bodig zyn. Hy spoort allen aan zooveel
mogelijk goed te doen, brengt den Z.E.
pater Verbeggen dank voor zijoe lezing en
•ao de studenten voor de ben getrooste
moeite en sloot ten 11 ure de vergadering
met den christelyken groet.
Kei-mla-Maandag X Anguslus.
Maandagmorgen om 7 uur moeten de kinderen
die in coatuum gekleed moeten worden, in de
Zustersacbool aanwezig zijn. De overige kinderen
niet later dan hall negen.
Om kwart Toor negen trekt de etoet door Eind
en Hofstraat naar de kerk.