KERMIS. Weekblad voor VENRAY, HORST en Omstreken. Lezing over Suriname. Feest der H. Kindsheid te Venray. Zaterdag 31 Juli 1920 41e Jaargang. No 81 PEEL EN MAAS ABONNEMENTSPRIJS PER KWARTAAL voor VENRAY 65 c. franco per post 75 c. voor het buitenland bij vooruitbetaling 95 c. afzonder!, nummers 5 c. Uitgave van FIRMA VAN DEN MUNCKHOF, VENRAT. Tel. No. 51 FRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—6 regel. 45 e elke regel meer 71 c. Was het goed droog weer, dan j En dan wat kar en tuig. Een keerde men gedurende de haele week houten as en een paar smalle lichte niet naar huis, Bij de bewoners der raderen, die den lossen zandweg diep De laatste weken, die achter ons liggen, zijn voor zeer velen onzer weken geweest van harden arbeid en groote inspanning. De golvende korenvelden zijn verdwe nen, de schoven zijn gebonden en veela' vertoont het veld slecht9 naakte stoppels. De landbouwer heeft weer het grootste deel van zijn oogst binnen en God zij dank, het viel weer mee. De zegen van den Allerhoogste rust zichtbaar op onzen arbeid. Het belooft weer een goed jaar te worden voor onze landbouwers. De meerdere welvaart van den boer komt den middenstand en den arbeider ten goede. Velen hebben in den laatsten tijd een extraatje gehad, en niettegenstaan de de dure tijden ziet't er wel naar uit, dat de beurzen in de meeste gevallen voldoend gevuld zijn om kermis te houden. De Venrayenaar becbt aan zijn kermis, hij beschouwt kermis vieren ais een recht, dat hem vanouds toekomt, hij zoude voor, het behoud zijner kermis desnoods willen vechten. Ik geloot gerusteiijk te mogen zeggen,] dat uw geestelijke en wereldlijke overheid u de dagen van ontspanning, die gij gaat genieten, van harte gunnen. Na gedane arbeid is het goed rusten en eenieder be grijpt, dat de boog niet altijd gespannen leemen hutten kon men op de hooi balken in de lange veeren uitrusten. Er werd heel wat arbeid gevorderd om in de weinige goede dagen ge noeg brandstof dpoog te krijgen voor de lange, koude winters. 't Is ook net of die ouderwetsche doorsneden, met den lichten smallen reep. Soms zelfs bad men in plaats van een reep slechts nagels met groote koppen of hier en daar stuk» ken ijzer geslagen, om het snelle afslijten der raderen te voorkomen. Het rad van de ploeg en van den winters kouder waren dan tegen- kruiwagen werden om het slijten woordig. [tegen te gaan wel eens met een wisch Zoon huis warm stoken dat was of een vlecht van stroo omwonden, me geen kleinigheid. Ik heb huizen i Enfin alles sprak van eenvoud en gezien met een voorhuis van 8 a 9 armoe. Een zich behelpen waarvan grijpt kan z zijn. Maar laten deze dagen dan oök voor u zijn dagen van werkelijke ontspanning; viert kermis op de ouderwetsch Limburg- sche manier. Laat onze kermi3 blijve wat zij vanouds is geweest, op de eerste plaats een familiefeest, waarop de gehuwde kinderen, de uitwonende dochters en zonen, de familieleden en goede vrienden uit den vreemde, gulle gastvrijheid moeten vinden in uwe huizen. Hoe menige moeder slooft 2ich uit na lange dagen en halve nachten van harden arbeid, om toch maar te zorgen, dat de kinderen en vrienden, die reeds zoo lang met ongeduld zijn verbeid, de kermistafel gereed vinden. Maar ook hoe menig maal kwam het misschien voor, dat die zelfde moeder tijdens de kermis stil zat te weenen, omdat hare zonen hun genot zochten in den drank en zich ui'gaven veroorloofden verre boven hunne krachten, omdat zij hunne dochters, die zij braaf en eenvoudig hebben opgevoed, zich zagen gedragen, op eene wijze, die hun het schaamrood naar de wangen dreef. Ouders, past op uwe kinderen, zorg dat zij op tijd tehuis komen, dat zij u gehoor zamen ook met de kermis. De jeugd is onbezorgd, maar ook on ervaren en hoe dikwijls is niet een dag, die begon in vreugde, door bandeloosheid en ongebondenheid geëindigd in rouw. Hoe menigeen moet helaas niet met ont zetting en buivering terugdenken, juist aan de dagen der kermis, die toch slechts bedoeld zijn als dagen van geoorloofde ontspanning. Daarom, viert kermis, maar viert die zoo, dat deze dagen slechts genoegelijke herinneringen bij u achterlaten. Drinkt met volle teugen uit den beker van oprechte vreugde, maar waak wel er voor, dat gij geen giftbeker aan de lippen zet. Helaas, in deze tijden va$ beroering, hebben zoovelen, waarop men' meende te kunnen bouwen, hun evenwicht verloren, maar bedenk hét wel, wat steeds ongeoorloofd was, blijft ook than9 onge oorloofd. Ik wensch daarom a! mijne gemeentenaren een kermis, die voor hen zal zijn eene verfriisching naar den geest, een welver diende korte .rust na langen arbeid. En daarna weer met frisschen moed aan den slag De Burgemeester van Venray, O. VAN DE LOO. Vao het begin der Ier te tot in den laten herfst bood de groote vlakte een tooneel van drukke bedrijvigheid. Van heinde en verre trok men in de lomermaanden er heen, om buiten hooi- en oogsttijd in de Peel werk- taam te tijn. De eerste en grootste zorg was wel voor den huisbrand. Steenkolen waren in die dagen in deze stréken nog zoo goed als onbekend. Men onderscheidde vooral twee soorten. Uit de boveiiste lagen stak men de .vale" en uit de benedenste lagen stak men de betere kwaliteiten da zwarte of zoogenaamde oklot". 0- Langs den bandwij,er aan den Mdheeschen weg zag men in de zomermaanden soms heele drommen uit de omliggende dorpen de Peel intrekken met de spade op den schouder en den knapzak op den rug. meter diepte en ongeveer gelijke breedte om 3 4 meter boog. Geen wonder dat in die holle vertrekken een emmer water in den eenen hoek kon bevriezen, terwijl men bij den baard z'n schenen zot te schroeien. 't Wordt nog als een aardigheid verteld, maar 't was de waarheid, dat meQ soms de groote schouw met een huil omspande om de warmte eenigs- zins binnen te houden. Behalve de groue massa brandstol die meD voor eigen gerief noodig had moest er ook klot gestoken worden om te verhandelen in Helmond en de omliggende dorpen. Heel wat turf werd er opgestapeld in het Dajaar en in den loop van den winter uitgevoerd. De turf kwam in Helmond en vele andere plaatsen tot zelfs in Den Bosch toe ter markt. Daar gold de turf per kar ongeveer 4 gulden. In nabijgelegen plaatsen, Eindho ven, Gemert of Helmond, betaalde men twee tot drie gulden. Op de Zaterdagsche markt, zag men in Helmond heele rijen met turfkarreo staan. Menzcuje toen niet geloofd hebben, als men voorspeld had, dat er een tijd zou komen, waarin de vraag naar peelbraDd heelemaal zou ophouden. Die tijd was er voor den oorlog van 1914. Nu is de vraag naar turf weer toegenomen en werd zelfs f 40 tot f 45 voor een kar van 1000 stuks betaald. Door de groote massa's klot die jaar in jaar uit werden weggestoken is de oppervlakte van bet moeras naar het zeggen van ouden van dagen bij hun weten ongeveer 2 a 3 meter gedaald. Dit moet duidelijk te zien zijn aan de Zandbulten, die hier en daar zaten en nu boven de opper» vlakte zijn komen liggen en waarop duidelijk de bedding van een water loop ls aan te wijzen. Naast de turf was ook de hei voor de bewoners van belang. Bracht het eerste bun zilver in de kast, het laatste beschouwden zij als het goud voor den stal. Ze werd gemaaid en gebruikt als veevoeder. Ze werd ge» stoken en de «vlikket" gebrand rp het vuur. Maar bovenal deed ze dierst als strooisel, om later gebruikt te worden als mest op het land. Bij ieder huis zag men dan ook een heihoop. Hoe grooter hoop hoe grooter boer en ook omgekeerd. De waarde van die mest wordt nu niet hoog meer aangeslagen. Voorzl zal er niet veel in gezeten hebben, als men na enkele dagen de mest geworden hei al Daar het land bracht en zooals men dan wel eens hoorde, den boer het mest bekwaam genoeg achtte .- als er den haan maar eens een paar keeren over gekraaid had -0- Nog even moeten we zoo'n heiboer met zijn gespan bekijken. Daar komt ie aangesjokt met zijn' knokerig, mager paard of os. Een keuterboerke met één of twee bees» de meesteD onzer zelfs geen idee meer hebben en dat ze nauwelijks kunnen gelooven, ais men't hoort vertellen. "W.S. Wordt vervolgd. ten, de kar. Ruim kwart over 8 opende de Z. E. Heer Pastoor de vergadering met den obristelyken groet en heette allen welkom. Hoewel het in de bedoeling ligt om ook hier ter plaatse na de kermisdagen eeoe Missie actie op touw te zetteD, beeft by toch niet kunnen nalaten deze lezing ten bate der SJurioaamsche Missie ook bier te doen plaats hebben eo wegens bet dringen de verzoek van Mgr. v. Rosmalen, die persooDlyk, zij het dan ook slechts ge» durende enkele oogenblikken hier geweest is, en om een ieder in de gelegenheid te stellen zooveel mogelijk goed ie doen. Hij stelt aan de vergadering voor den Z. E Pater Verheggeo, geöeim Secretaris van Z.D.H. Mgr, v. Rosmalen, Bisschop van Suriname. Deze zal beden avond een overziobt geven over de toestanden en nooden der Missie, toegelioht door eene serie licht» beelden. AftDgezieb Suriname 1s eene Nederlandscbe kolonie, zal bet eerste beeld dat vertoond wordt zijn van Haar. die ook is de Koningin van Suriname, onze geëer biedigde Koningin Wilbelmina. De verschijning van dit beeld werd met donderend applaus begroet. De volgende beelden hadden betrekking op de cul uur in Suriname en verscheen achter een volgeDS op het doek de ver bouwing van suikerriet, ryBt, bananen, caoao, cacao vormt, zegt spreker een der bestanddee'en van de chocolade, ook van de hier welbekende kwatta Wat beteektfbt do kwatta in de Sari» oaamsche taal. Kwatta beteekent asp. zoodat kwatta chocolade eigenlek is aapchocolade. Oas werd verder getoond de koffiboon, de cocospalm die eeoe hoogte kan bereiken van 20 meter en bij eea leeftijd van 5—6 jaren 100 tot 200 vruobteo, zoo dik als kinderhoofden kan voortbrengen. Ook versobeen op bet doek de exploita tie der goudmijnen. Het goud wordt hier gewonneD uit rotsen Deze laat men springen, de stukken worden naar de molens vervoerd, fijn gemalen en het goud van de eteenen gescheiden. Suriname levert jaarlijks voor ongeveer 'anderhalf millioen aan goud. Prachtige rivier en boschgezichten toon den ons de kolonie in al haar praobt en schoonheid, Majestueuze watervallen en acba'mende bergstroomen wezen op de ontzaglijke moeilijkheden, die de tochten naar de bin nenlaDden niet alleen uiterst moeilijk, maar bovendien levensgevaarlijk maken. Op eene kaart waren aangegeven de plaatsen, waar kerken of bulpkerken gevestigd waren somstijds bonderden aren der besohaafde wereld verwijderd, Nu verscbijot op bet doek bet portret van den zaligen Pater Donders de st:cbter en grondlegger der missie in Sariname. Applaus. Ruim 47 jaren arbeidde deze tb de kolonie, en braoht daarvan 14 jaren te midden der melaatschen door. Nu gaf Z. E. een overzicht over bet werk der Missionarissen. Da Missie van Suriname is een der moei* lijkste missies van de geheele wereld. Geen groolere 1 ntipot is denkbaar dan de bevolkiDg dezer kolonie, bestaande uit bewoners van 4 werelddeeleo, namelijk, Europeanen Amerikanen, Afrikaners en Aziaten. De Europeanen kannen we stilzwijgend voorbijgaan. of althans de ook wel een koe voor' P* eigentlyke bewoners p... oudste bewoners zyo de roodhuiden, deze Dit arme beest was er het ree(j# grootendeels tot den katholieken ergst aan toe, die moest geven en Godsdienst bekeerd trekken. i Dan krijgen we de negers. Deze Werden in de 17e en 18a eeuw uit Afrika alB slaven ingevoerd. Zij worden nu nog verdeeld in bosob- negers, en stads of plantage negers. De Bo8CDoegers zijn afstammelingen van ontvluchte slaveo, en wonen ook tbaos nog diep in de bosschen, zij staan nog op eeo zeer lagen trap van besobaving en *ya nog veelal beidenen Verschillende dorps», tempel- en familie» tafareelen werden achtereenvolgens ge toond. De stads of plantagenegers zijo afstam melingen van in 1863 vrijgemaakte slaven, zij wooeo in de stad of werken op plan tages en zyo reeds tamelijk beschaafd. j Verder treffen we aao obineezen. Javanen en Britscb-Iodiërs. Onder deze wordt met meer of minder succes gewerkt. Aan de t9r vergadering aanwezige vrouwen werd tot voorbeeld gesteld de zedige kleeding der Britsch-Iodiache vrouwen. Nog nooit, zegt spreker, zoolang ik onder hen werkzaam ben geweest, beb ik ook sleobls een enkele maal rnjjo oogen behoeven neder te slaan, betgeen wel bet geval was, toen ik nog geen 14 dagen in bet beschaafde Nederland verbleef, Eene serie, bevattende verschillende ge zichten op de hoofdstad Paramaribo, de omliggeode plantages, de kathedrale eo paroohiekerkeu der hoofdstad, zoomede van de opvoediogsgeatchten besloot bet eerste gedeelte. Na eene psute van 10 minuten hernam de Z E. Pater Verheggen bet woord. Heb ik u in mijo eerste gedeelte een overz'oht gegeven van de moeilijkheden van het missiewerk, in myo tweede gedeel te zal ik toooen de sociale liefdadige werken, door miss.onarissen verricht. Iodien de socialisten ooit te Paramaribo komen, zullen zy niet de eerste zyn om er sociale werken te stichten. Wy hebben aldaar opgericht 4 patro naten voor jongens en 5 voor meisjes, eene spaarbank, coöperatieve winkel, vakorga niaaties. bibliotheek eo verschillende cursussen. Een der ongelukkigste toestan den ten opzichte der vronweo is dat er vcor deze baast giene werkgelegenheid be» staat. Toch moeten zij eten, diinken en zicb kleeden. Om hen do voor algeheele onder gang te behoeden hebben de missionaris sen nu 8 jaren geleden eene fabriek opga» riobt van panama boeden, waaraap ver bonden is eeoe vleohtacbool. Het onderwijs wordt gegeven door eene zuster, die bare opleiding ontving van eeoe'daarvoor opzettelijk uit Curaoao, door Mgr v Rosmalen ontboden vleobtster. Men denke nu niet dat de fabriek is opgeriobt ten bate der miszie. van eiken galden verdiend loon wordt 75 cent uitge keerd aan de werkster en komen f 0 25 aan de mias;e, die daarvoor nog moet leveren de gebouwen, bet matriaal, en zorgen voor administratie en verzendiog. Door de fabriek geraken de meisjes tot eea fatsoenlijk bestaan. Na dat ey de lagere school doorloepeo hebben kuoDen zij er werk vindeo tot aan bun buwelyk. Z. E. geeft eeD overziobt der dagver- dealing en wijst verder op de stoffelijke voordeelen die de vlecbtsters genieten zooals vrye geneeskundige behandeling, redactie bij inkoop kleeren en schoenen, zelfs verminderd tarief by een Israelitisob tandarts De meisjes worden niet beschouwd als fabrieksmeisjes, maar als kindeken des buizes Wat de arbeidstijd betreft ty werken 7 uur daags, en in plaats van den vrije Zaterdagmiddag hebben zij den gebeelen Zaterdag vry omdat tjj ook, als aanstaan de buismoeders, de buiselyke pliobten moeten leeren vervullen. Aan de vleohtsters worden 4 d ploma's uitgereikt A voor grove, B voor minder grove, G voor fijne en D. voor uiterst fyne hoeden De prijzen der boeden varieeren van 1 tot 200 a 250 gulden per stak. Welk werk er aan een duren boed, ge maskt door eene bezitster van diploma D is, zal men begrijpen als men weet dat zulk een boed begonnen wordt mat 5 draadjes ter dikte van gewoon naaigaren en eiodigt met 4300. draadjes. Het geheel werd toegelicht door eeoe serie beelden omvattende de planten, de bast, bet kloppen, vleobteu, wasschen; zwavelen opnieuw wassohen, drogen, op» maken, strijken en ten slotte verkoopen der hoeden. Was dit een overzicht op sooiaal gebied tbacs zal Z. E. een overzicht geven op charitatief gebied. Hy verzoekt hem de volle aandacht te seheoken en vraagt by voorbaat verscbooning. Voor de min of meer platte uitdruk kingen. welke bij zal moeten gebruiken. Een der vreeseiykste ziekten, welke de inwoners van Suriname teisteren is de melaatscbbeid. Zij komt voor onder twee vormen de droge en de natte. De droge melaatschbeid is kenbaar aan droge plekken, welke oogevoelig worden, later wordt de huid sohilferachtig en ten slotte vallen geheele liobaamsdeelen af. De natte melaatscbbeid is veel erger. By deze wordeo de vlekken builen, welke open epilogen en een strokende, etterende vloeistof afscheiden, geheele ledematen rotten weg. Geen afbchuwelyker gelicht it er denk baar dao die menschelyke wezens, van bet boofd tot de voeten mat etterende wonden bedekt en verspreidende een verpestenden stank En te midden dier nameioose ellende gaan rond de engelen der christelijke naastenliefde met den glimlaob op bet ge laat. de zQsterkens van Tilburg. Spreker brengt hulde aan Mgr. Wal» fingb, de apostel der melaatschen in Sariname, by toch is de stichter der St. Gerardus Majalle stichting Aanvankelijk werden de melaatschen door het gouver nement by elkander gebracht iu eenige bouten barakken. Men gaf bun voedsel en kleediog. Dit was alles. Mgr. Wulfiogb kon dit niet langer aan zien. Hij nam zelf den bedelstaf ter hand eo trok door Nederland»België»Frackryk eo Duitsobland, alom hulp afsmekende voor zyne ongelukkige melaatschen. Giften vloeideD rijkelijk toe en Mgr. kon geraken tot de oprichting der Gerar dus Majelle stichting. Aanvankelyk vroeg by vyf verpleegsters en op zyoe aanvrage boden zicb 300 zus ters aan. Thans worden 115 ongelukk'gen in deze stientiog verpleegd. Vraagt men boe lang een melaatsche leven kan, dan luidt het antwoord vyf» tien-twintig-dertig, ja er is een verpleegde geweest, die 70 jaren laog melaatscb was. Spreker wys op de heldhaftige zelfop» offering der snsters, die vaderland, onders en bloedverwanten, zelfs de hoogste eere ambten vaarwel zegden om zicb aan het liefdewerk te wijden. Wy behoeven onze blikken niet meer te wenden naar België waar een pater Damiaan, de apostel der melaatsoben van Molakai, viel ale slaobtoffer van de ge vreesde ziekte. Wij ook hebben onze helden. Pater Lammens uit Maastriobt, een Nederlander een Limburger, by is gevalleo als slacht offer van zijo liefde tot don evecmenscb en nu zuster Tberese. sinds 7 jaren aangetast door de vreeselyke ziekte. Haar eeoige wensch is dat de Heer bare banden moge sparen, opdat zy tot aan baar einde bare kinderen kan verplegen. De verschillende stadias der ziekte wer den afzonderlijk vertoond. Eenige l ebt aangetasten, in meer ge vorderden graad, daarna personen met sfgarotte voeten, banden, ooreo of neus. De geheele inrichting der stichting ver scheen vervolgena»op bet doek, keuken, naaikamer eetzaal, ontspanniogsplaats. zelfs het fanfare corps. Op een der fotografiëo wees spreker de gestalte aan van wylen den Z.E. pater OdeDl.oven, geboortig uit Venray. die 47 jaren in de missie verbleef en in al dien tyd slechts een verlof van drie maanden in Europa doorbraobt. Hy brengt buide aan zyne nagedachtenis waarmede de vergadering door luid applaus in stemde. Ten slotte werden 'nog vertoond z.g. olifanti beenen, eene ook veelvuldig in Suriname voorkomeode ziekte, waarby de beeneo de dikte krijgen van die van een olifant. De Z.E Pater Verheggen boopt dat de lezing dien Lij daten avond gehouden heeft de harten der katholieken warm moge stemmen voor de missie van Suriname en hem by de in de kerk te houden collecte een goed ontbaal moge ten deel vallen. Hierna osm de Z.E. Heer Pastoor bet woord. Na betgeeo wij dezen avond geboord bebben, zal verdere toeliohtiog wel over bodig zyn. Hy spoort allen aan zooveel mogelijk goed te doen, brengt den Z.E. pater Verbeggen dank voor zijoe lezing en •ao de studenten voor de ben getrooste moeite en sloot ten 11 ure de vergadering met den christelyken groet. Kei-mla-Maandag X Anguslus. Maandagmorgen om 7 uur moeten de kinderen die in coatuum gekleed moeten worden, in de Zustersacbool aanwezig zijn. De overige kinderen niet later dan hall negen. Om kwart Toor negen trekt de etoet door Eind en Hofstraat naar de kerk.

Peel en Maas | 1920 | | pagina 1