Rapport,
ZATERDAG 6 APRIL
A CUT EN TWINTIGSTE JAARGANG
No. 14.
—Uitgever W. A. an den f Muxckiiof, Venray.
Landbouw.
Aardappelverbouw.
Abonnementsprijs per kwartaal
voor Venray 50 c.
franco per post 65 c.
voor het buitenland bij vooruitbetaling 85 c.
afzonderlijke nummers 6 c.
i'rijs der Advertentiën
van 1 4 rcuel
elke tegel meer
"letters »*n vignetten naar plaatsruimte.
Advertentiën. 3maal geplaatst worden 2maal berekend.
20 c.
5 c.
JTrft België voor de ar
beiders in den vreemde
doet.
J werklieden, werkende in net Wnten-1 smakelijkheid gr, i \J.
land, en Ineldun den 12 November', Daarom mag men n'otiit geen kaï
België heeft een trek van werk
lieden naar Frankrijk, gelijk Ne
derland dien heefl in Duitschland
daarenboven gaan vele Vlamingen
van hel platteland werk zoeken in
de industrie en bij de landbouwers
van het Waterland.
In België bestaat dus dezelfde
kwestie als in ons land. voorname
lijk in de grensprovincie.
Wat deed tot nog toe België 1
In het diocees Gent (Oost-Vlaan-
deren) stichtte Mgr. Stillemans een
Comité tot bescherming der zgn.
"Franschmans." Na korten tijd werd
in iedere parochie eene vereeniging
voor deze werklieden in den vreemde
opgericht.
Als stoffelijke voordeeien werden
geboden
1. Ziekteverzekering tegen be
taling van fr. 1.25 ontvangen zij
fr. 20 in geval van ziekte.
2. Zorg voor goede arbeidscon
tracten en stipte uitbetaling van
loon.
Alleon in 1905 werd door bemid
deling van het centrale comité de
betaling van fr. 29.000 aan loon en
vergoedingen verkregen, die anders
zouden verloren zijn geweest.
3. Wekeltjksche toezending van
een courant.
4. Hulp in moeilijkheden yan
verschillenden aard.
Om deze menschen godsdienstige
en zedelijke voordeeien te verschaf
fen, wordt zooveel mogelijk moeite
gedaan, om hun fatsoenlijke kost-
buizen te verschaffen, terwijl ver»
schillende pastoors hunne parochia»
nen in den vreemde gaan opzoeken.
Sinds 1901 zond de Bisschop een
aalmoezenier naar Parijs, uitsluitend
voor de Vlaamscho werklieden.
Het aantal leden dezer vereeoigin-
gen, die in den beginne met vele
moeilijkheden te kampen hadden,
bedraagt thans bijna 5000.
Daar er echter 24.000 uit Oost-
Vlaauderen in Frankrijk werken,
kan dit werk nog veel aan uitbreiding
toenemen.
In het Bisdom Brugge (West-
Vlaanderen wordt ongeveer op de
zelfde wijze gewerkt De uitkeeringen
bij ziekte en overlijden zijn hier hoo-
ger, tot fr. 100 toe.
De gelden, welke niet door de
bijdragen der werklieden kunnen
betaald worden, worden verkregen
door vrijwillige giften.
Ook in het Bisdom zijn aalmoeze
niers voor de werklieden in den
vreemde aangesteld,
900 eene voorloopige vergadering
te Leuven.
Daar werd door den Z.E. heer,
Luylgarens besproken, wat er voor]
de werklieden die uit hun dorp weg
trokken, te doen was. en na zeer
leerzame besprekingen, werd de
goedkeuring gevraagd van de Bis»
schoppen van Mochelen en Luik. die
dit werk warm toejuichten.
Thans is een bestuur gevormd, dat
„„„i. i1 r I
niet in 't voorjaar strooien. Dus in
het najaar zuit ge vragen 'k Ge
loof, dat het verstandiger is om alle
gevaar te voorkomen hel ook dan
niet te doen.
Koop liever een chloorvrije kali
zout.
Bij aan wending van patenlkali
behoeft men niet voor chloorvergifti
ging (0 vreezen.
Dit zout is wel duurder dan kaïnit
- - - u,u, uat cuut uuuruer aan Kamit
de zaak in handen treeft en begonnen maar men moet ook niet vergeten
is. rnet. naar a lip Pacini-»»® ..on "m.'li 1.1.1 trontl. - 1O..1
is, met naar alle Pastoors een versla0
dor vergadering te zenden met ver»
zoek om inlichtingen.
Zoo zien wij de Vlaamschn provin
cie in België zich organiseeren
Hopen wij, dat Nederland hen
weldra volge.
Van deze gelegenheid zullen wy
gebruik maken, om de aandacht
te vestigen op een uitstekend werk,
dat sinds verschillende jaren in
Brussel is gevestigd. Daar bestaat,
onder het Directeurschap van een
Hollandschen priester, Mgr. van
Winkeleene Nederl. Werklieden-
vereeniging.
Hierin vinden vooral de Neder»
landers, die naar Brussel gaan om
zich in het een of ander ambacht te
bekwamen, een gezellig tehuis, en
worden zij in alles geholpen,
waarin de ijverige Directeur hen
helpen kan. Het adres is Accolay-
straat 10.
Later komen we op deze ver
eeniging wel eens uitvoeriger
terug.
Het voorbeeld van deze beide Bis
dommen heeft anderen tot navolging
aangespoord.
Drie der invloedrijkste leden van
den Belgischen Boerenbond, de heer
Schollaert. Voorzitter van de Kamer
van Afgevaardigden, de ZeerEerw,
heer Luvtgarens, Secretaris van den
Belg. Boerenbond en de heer Vlie»
berg, hoogleeraar, hebben zich de
zaak anngétrikkcn d»r Vlaamsehe
Zoowel op klei-veen als zand
gronden is het verbouw van dit
knolgewas zeer algemeen. Niet
alleen in ons land, maar uok in
andere landen wordt de aardappel,
die in het midden der 10e eeuw uit
Zuid Amerika naar Europa gebracht
is voor vrij grootc uitgestrektheden
verbouw d.
Evenals allo hakvruchten stelt de
aardappel hoogo eischen aan den
bodenr.
De hooge opbrengsten van 500
600 HL. per HA., die in sommige
streken geoogst worden nemen heel
wat voedingstoffen uit den grond.
Vooral zijn het kali en stikstof, die
in groole hoeveelheden verwerkt
worden. Bij het verbouw van aard
appels, mag eerstgenoemde voeding
stof dan ook niet vergeten worden.
Toch moet men bij het geven van
kaüzouton, en die zijn er vele. zeer
voorzichtig zijn.
Alle kalizouten mag men niet
aanwenden Hoewel een vriend van
kali is de aardappel een vijand van
chloor.
Akkers, waar chloorhoudende
meststoffen gestrooid zijn geven al
spoedig blijk van chloorvergifti»
gmg-
Daaraan lijdende planten ver»
toonen gele kroeze bladeren, het
zetmeelgehalle vermindert en de
- -- o—
dal in patcntkall zcowat 2 maal zoo
veel kali gevonden wordt als in
kaïniet.
Aan phosphorzuur heeft de aard
appel niet zooveel hehoefto als aan
kali.
Twee deelen kali tegen één deel
phosphorzuur kan in 't algemeen
genomen worden Ook stikstof vraagt
de plant zeer veel. De hoeveelheid
chili die men daarvoor uit moet
strooien is naar den aard van den
grond en daarmee in verband staan
do opbrengst zeer verschillend.
Geeft men in do veenkoloniale
streken wel een 800 KG. per HA.
op zandgrond kan men wel met de
heltt volstaan. Aanbé^uing verdient
het dit zout in 2 maal uit te strooien
Nu zou men ons kunnen vragen kan
mc-n bij uitsluitend kunstmestge
bruik wel op een goede oogst
rekenen Laat het Rijksproefveld
1900 van den heer Slomp te Havelte
daar- een antwoord op geven.
Reeds C jaar achtereen w erd per
ceel III uitsluitend kunstmest
gegeven.
Perceel I kreeg telken jure stalmest
en perceel II halfom half. Per HA.
ontving het kunstmestperceel
600 KG. patentkalr, 600 KG.
slakkenmetl, 200 KG. chili half
April en nog 200 KG. chili toen de
aardappels in de rij stonden.
Aan opbrengst gaf het stalmest
perceel 370 IIL. per HAhet per
ceel halfom hall 390 HL. per IIA
het kunstmestpeic-c! -110 HL. pe
HA. W
uitgebracht in de Raadsver
gadering te Venray, op 23 Maart
betreffende de overname der
Gasfabriek.
Aan den Raad der
gemeente Venray.
Wij hebben de eer UEdelAchtb. ter
volJoening aan Uwe opdracht bij deze een
rapport uit te biengen over de door de
concessionarissen der gasfabriek aan U'
gestelde vraag hoe de Gemeenteraad er
over denkt de gasfabriek thans in eigen
exploitatie over te nemen.
Ten einde hierover grondig te oor-
deelen hebben wij het niet van onbeduidend
belang geacht eerst eens na te gaan welke
voorschriften in de concessievoorwaarden
daarvoor zijn gesteld.
Art. 24 der concessie bepaalt hierover
het volgende
»De Gemeente heef; liet recht de fa
briek dadelijk na het in bedrijf zetten
over te nemen, voor het vastgcstolde be
drag plus 5 pCt. daarvan.
Neemt de gemeente de fabriek niet
dadelijk over, dan kan de overname eerst
jaren na het in bedryf zetten plaats
hebben cn betaalt de gpm^ento dan 'een
{genoemd bedrsz plus 15 pO.
lw-F>oin gclu; -F.v o-ii ijf Jci
briek door concessionarissen uit de winst
voor bet bedr ijf niet minstens 0 pCt. van
het aanleg- en bedrijfskapitaal zijn ge
maakt dan moet de gemeente bij overname
der gasfabriek het verschil tusschen deze
ea de gemaakte rente boven den genoemden
toeslag betalen.
Na afloop van dit tijdperk kau de
gemeente de fabriek elk jaar overnemen
voor het boven vastgesteld bedrag, echter
wordt voor ieder bedrijfsjaar de 15 pCt.
met 1 pCt. verminderd, zoodat na 10 jaren
het bedrag der begiooting plus 10 pCt., na
15 jaar dit bedrag zonder toeslag wordt
betaald, voor ieder volgend jaar wordt het
bedrag met 1 pCt verminderd enz. enz.
Uit deze voorschriften blijkt dus dat drie
hoofdpunten van overname bestaan en wel
le de fabriek dadelijk na het in bedrijf
zetten over te nemen overeenkomstig de
getaxeerde waarde plus 5 pCt.
5 jaren plus 15 pCt, der vastge
stelde waarde en het te kort van 6 pCt.
van het aanleg- en bedrijfskapitaal.
en 3 wordt het tweede bedrag voor
ieder jaar met 1 pCt. vermindert.
De fabriek kost volgens overeenkomst
terrein enz. f 85,000.
Het eerste jaar zal dus de overname
komen te kosten f 85,000 plns 5 pCt. is
89250.
Na vijf jaren f85000 plus 15 pet is
f 97750 en het te kort van 6 pCt. van het
bedrijfs en aanlegkapitaal en later wordt
dit bedrag voor ieder jaar met 1 pCt.
verminderd.
Uit deze bepalingen blijkt dat het gunstig
ste tijdstip der overname is bij het in
bediijf stellen der fabriek. Neemt men nu
nog aan dat door de concessionarissen
voordeeliger conditiën in uitzicht worden
gesteld voor de overname bij het in bedrijf
stellen, door liet te laten vallen van een
gedeelte der 5 pCt, of de plus geheel en
al, dan vermeenen wij, dat nu wel eens
dient te worden nagegaan in hoeverre de
renthabiliteit van eene gasfabriek voor de
gemeente Venray verzekerd is.
Wij zullen als grondslag aannemen eene
afname van 100.000 M3 gas en geven bier
onder eene concept begrooting.
Uilgaven.
Steenkolen 432000 kg. a f 1 20 per 100 k,
is f5184. Ijzererts en kalk 1 25 is samen
f 5209.
Traclemenlen.
Gasmeter met vrije woning f 800.
Boekhouder I 400.
Stokers f 730.
Fitters f500.
Belasting.
Belasting eu assu-a.Hie f 150.
Onkosten,
Vernieuwen ovens f 150
Slijtage ijzerwerk. f 100
Aankoop en reparaties meters f125
Buizeu littage en bra.ideis f 400
O-ie verf enz. f 25
Kantoorbehoeften f 75
Drukwerk f60
Vrachten f 50
Onderhoud gebouwen f 100
Diversen.
Onderhoud straten enz. f 150
Aangenomen dat de fabriek liet
eerste jaar wordt overgenomen
don kost die f 85.000 plus f 2000
bedrijfskapitaal is f87.000 a 4 pet f 3480
Afschrijving 2 pCt. f 1740
Totaal f 14244
Ontvangsten.
Productie van 432000 kg. steenkolen a 29
1 1 0.50 per H L.
i.
1?90.
i GO.
300.
50.
400.
500.
M3 per 100 kg.
Af voor verlies
Af voor lan'aarns en bureaux
1000 M3 a 10 ct. per M:i
7280 M3 a 8 - - -
Bij productie
Cokesproductie 5400 HL.
14 pet, is 7560 HL.
Af voor vuren 4380 HL.
3180 H L,
125280 M»
8000 Ms
117280 Ms
10000 Ma
16728(TM3
f10000.
f 582.
Koolteer f
Arnoniak water f
Huur ganm»»ter3 en diensthuizen f
Opbrengst fitter ij en oud matei ia.nl f
t 13522.
Gemeente verlichting 10000 Ms
i 10 cent f 1000.
Totaal f 14522.
Ontvangsten f 14522,
Uitgaven f 14244.
Post onv. uitg. of winst f 278.
Wij vermelden hieronder meerdere ge
meenten, alwaar eene gemeentegasfabriek
bestaat, hebbende hetzelfde aantal inwoners
Q,s onze gemeente
Dragten 3000 inw. produceerd 117517
M3 gas. prijs f 0,09 per Ma,
Elburg2688 inw. produceerd 59250 Mj
gas. prijs f 0,09 per Ma.
Grave 2418 i iw. produceerd 85197 Ma
gas; prys f 0,10 per Ma.
Barneveld 2200 inw. produceord 137075
s. prijs f 0,10 per Ma,
Kavenstein 871 inw. produceerd 35225
Ms gas, prijs f 0 10 per M3.
Aangenomen dat de gemeente de fabriek
eerst zal overnemen na vijf jaren, dan zal
voor de overuame behalve liet verlies
betaald moeten worden f 87000 plus 15
pCt. is f 100.000. makende aan ren'e
meer per jaar f 522 en grooter af te lossen
kapitaal van f 13000.
Hel is toch niet aan te nemen dat met
het oog op het rchoone vooruitzicht wat
onze gemeente reeds aanbiedf/dat na een
jaar de fabriek niet rentier zal zijn.
Vooral bestaat daarvoor geene zorg of
vrees als de gestichten zich zullen aan
sluiten en do ingezetenen willen mede
werken.
Wij zijn tóch nu reeds allen oveituigd
van het goede en goedkoope licht'.
Wij wyzen UEA. er op, dat bij eene
gemeente-exploitatie er meer vooruitzicht
bestaat op eene algemeene medewerking
der ingezetenen, dan bij eene particuliere
exploitatie.
Heel veel valt dan ook over de over
name niet to overwegen, alleen is het de
raag zal de fabriek binnen een paar jaar
een verbruik van 120.000 Ma op'everen,
zoo ja, dan is het nu de tijd en ook in
het voerdeel der gemeente de f ibriek thans
over te nemen en voor eigen rekening te
exploiteereo. want daardoor wint men
reeds niet e^n kapitaal van ruim f 13.000
maar ook later de dekking van het ver
lies. worn eer de fibriek geen zuivere 0
pCt. wu.si heef opgwluveid.
Bij overname z tl de f-ibnek moeten
be.eeid worden door eene «L;onJerlijke
tfkenit'g afgescheiden van de andere in
komsten eii ui'gaven der gemeerre. Et-
zal eene geldleeniog worden aangegaan,
die ten laste der fabr iek zal wot den ge
hoekt en waarbij een eventueel tekort van
het ee. ste jaar zal woid-m gedebiteerd.
De fabiiek zal zich zelf moeten beheeren
zal van de ingezetenen daarvoor geer.c
lasten worden gevtaagd, integendeel zal do
eventueel te maken winst ten voordeele
van de gemeentekas komen.
Nemen wy nu aan da', tot de overname
der fabriek wordt besloten, dan dient bij
die overname wel gezorgd ie worden, dat
als voorwaarde wordt gesteld dat een
der concessionarissen voor nog ten minste
een jaar het toezicht op de fabriek uit
oefend.
Aanbeveling verdient het dan. ook dat
eene vasté commissie uit dè leden van den
Raad wordt benoemd, die 3. en W. in
het beheer der labriek bijstaan, zooals by
art. 54 der gemeentewet bepaald is
De commitsie met de Burgemeester als
voorzitter aan het hoofd, vergaderen dan
op geregelde dagen met den concessionaris,
die het toezicht heeft, en zullen de leden
door dezen op de hoogte der exploitatie en
inrichting der fabriek woiden gesteld,
die dan de fabriek na dat jaar zonder
leiding zullen kunnen exploiteereo.
Wij geven UEdelAchtbare in overweging
de zaak rijpelijk te overdenken en r.a