m
Let wel
GRATIS.
Zuivelfabrieken.
ZATERDAG 15 SEPTEMBER 1906.
ZEVEN EN TWINTIGSTE JAARGANG
No. 37.
V7f w
I I A\
Uitgever W. A. Van den Munckiiof, Venray.
Feuilleton.
De snorbaard van Napoleon.
Landbouw.
mmw ai
■JB'J «1
um
Abonnementsprijs per kwartaal
voor Venrat 50 c.
franco per post f55 c.
voor het buitenland bij vooruitbetaling 85 c.
afzonderlijke nummers 6 c.
Prijs der Advertentiën:
van 1 4 regels 20 c.
elke regel meer 5 c<
letters en vignetten naar plaatsruimte.
Advertentiën, 3maal geplaatst worden 2maal berekend.
Zij, die zich voor 1 Oct.
op „Peel en Maas" abonneeren,
ontvangen de nog voor dien
datym verschijnende nummers
Coöperatieve
•,Op landbouwgebied neemt de
coöperatie hand aan hand toe zegt
het verslag van de Hollandsche Maat
schappij van Landbouw en zoo is bet
overal en op allerlei gebied wordt liei
»vercenigt u' 't wachtwoord.
Vooral bij de zuivelbereiding treedt
dit meer én meer op den voorgrond.
Het oprichten van zuivelfabrieken
is dan ook nog steeds aan de 01 de
van den dag. Toch is hel goed eens
te wijzen op enkele zaken, die bij het
stichten eener fabriek wel overwogen
mogen worden.
In de eerste plaats is het niet het
zelfde waar 'zij verrijst. Er moet
rekening gehouden worden met de
verkeerswegen. Het product langs
den koristen en besten weg te kunnen
vervoeren is van groot gewicht.
Menige fabriek, in overijling ge
sticht, ondervindt er de nadeelige
gevolgen van.. Meende men eeist
rekening te moeten houden met de
woonplaats van de meeste leveran
ciers*.'t-bleek later*, dat de afstand
tot de fabriek betrekkelijk groot kan
zijn én toch "de melk in goeden staal
kar) geleverd wordën.
Een ander euvel was dat steeds op
te'kleine schaal werd gebouwd. Nu
was djt vrij natuurlijk, omdat er,
zooals nog wel, te veel »kat-uit-den
boom-kijkers" waren.
pe enkelen, die er zich voorspan
den moesten voorzichtig beginnen.
Het gevolg is, dat voortdurend moet
1
JJe kleine Napoleon Bonaparte kende
geen grooier vreugde dan wanneer bij in
dq straten van Aiaociu een regiment zag
voorbijtrekken.
De- deugnietvloog de trappen af, wel
vier' treden tegelijk, rukte zich los uit de
handen der dienstbode, die het toezicht op
hem hield, en snelde naar de soldaten,
dicht met hen opmarcheerend, zoodat ze
hem .allen, van aangezicht tot aangezicht
kepden.
Bonjour, soldaatje zeiden de oud
sten.
Napoleon. wa3 niet weinig trots op dien
bijnaam en baast tusscnen de beenen der
kerels doorkruipend, betastte hij met eer
bied de scheede van een sabel, vroeg bij
vaak, smeekend, om een klein eindje een
geweer te mogen dragen.
Eens bad een sergeanl, een groote
kerel, met éèn zwaai, soldaatje boven op
ransel gezet en Napoleon was dien dag den
koning te rijk.
Geen wonder dus dat bij in zijn nopjes
was, toen zijn vader hem op zekeren dag
een prachtig, geheel nieuw uniform cadeau
deed, geheel naar zijn lichaam gemaakt,
een uniform van koninklijk Bourbonsch
soldaat, dezelfde die de soldaten droegen
vergroot'en bijgebouwd worden.
Ook de bodem waar de fabriek zal
verrijzen, mag niet vergeten worden.
Men bedenke dat de hoeveelheid,
water, noodig in de zuivelbereiding,
verbazend groot is. en de hoeda. ig-
heid ervan een grooten invloed op
het product heef'.
Is 'dan, na behoorlijk op alle bij
zondere omstandigheden gelet te
hebben, de fabriek gebouwd en lol
werken gereed, dan komen de aan-
brengeis van de grondstof, de melk,
aan de beurt.
Na deed zich dikwijls het ver
schijnsel voor dat sommige leveran
ciers weinig besef hadden van coöpe
ratie.
Ieder maakte jacht om, op de
gemakkelijkste, soms wel eens op
oneerlijke wijze, de meeste voordeelen
te behahn.
Voel melk te leveren, was hoofd
doel, op de kwaliteit der melk werd
niet gelet.
Dit werd beter, toen alleen naar
vetgehalte werd uitbetaald.
Ook dit ging niet zonder strijd,
nu eens was het onderzoek, zooals
men meende, niet rechtvaardig: want
de schomüielingeri in het vetgehalte
van eenzelfde koe begrepen ze niet,
dan weer' bleek het, dat d koe van
een arbeider-leverancier hooger vet
gehalte had, dan die van den vee
houder, die 10 a 15 stuks bezat, en
naar hij meende, van de beste ook.
Langzamerhand, begon men dit te
begrijpen.
Lezingen door de heeren zuivel-
consulenten, landbouwcursussen enz.
brachten licht in veel, dat voor vele
veehouders nog zeer duister was.
Thans is de fabriekmatige zuivel
bereiding in een toestand, die, hoe
wel voor verbetering vatbaar, toch
vrij goed te noemen is.
De leverancier wordt meer en
meer overtuigd, dat zijn product
moet meewerken, om goede boter
of kaas te vei krijgen.
in garnizoen te Ajaccio, waar een regiment
lag dat beroemd was een o. a. dat zich te
Fontenoy schitterend had gedragen.
Niets mankeerde aan de uitiusting van
den knaap.
tJet kind trok het pakje dadelijk aan.
Hetziger allerliefst krijgshaftig mee uit
en heel de famdiie was er vorrukt over.
Maar het geluk van soldaatje was niet
volmaakt.
Een groot plan was in zijn jeugdig brein
gerijpt, liet plan uit huis weg te loopen
in zijn mooi tenue en zich zoo aan de ko
ninklijk Bourbonscho soldaten te vertoonen
zijn kameraden. j
Lang dacht hij. over dit plan na, en op
een goeden morgen tegen tien uur, toen
zijn moeder en de dienstbode haar zorgen
wijdden aan de huishouding, greep hij de
gelegenheid aan, kleedde zich vlug, en,
stil als een muisje verdween hij, de straat
op.
Zoo snel hij loopen kon, begaf hij zich
naar de kazerne.'
Hij kende op een prikje de oefenings
uren en wist, dat, op dat oogenblik het
regiment binnen was.
Voorbijgangers zagen hem met nieuws
gierige blikken na.
Waar zou dat zoo uitgedoste kerehje
heen moeten -
Napoleon marscheerde intusschen voort,
met al de kracht zijner beentjes en htwi-
ger klopte zijn hart, toen hij liet uitge
strekte gebouw bereikte, dat liet Bour-
bonsche regiment huisvestte.
Regelrecht liep hij op den schildwacht
Is dan ook do grondstof ruel- goed,
hoe zal goede boter of kaas kunnen
verkregen worden
Zindelijkheid, de machiige factor,
om melk goed te doen zijn, dringt
meer en meer door; toch laten vele
stallen nog al wat te wenschen 07or.
Doch hier zit de oorzaak dieper.
Het is de groote kwestie van mest-
makerij
Werd vroeger liet vee hoofdzake
lijk gehouden voor den mest en
was de melk als het ware bijzaak,
thans is het omgekeerde het geval.
Melk hoofd en mest bijzaak.
Hel viaagstuk, om de veestallen
zoo in te l ichten, dat het eene niet
door het andere lijdt, is nog niet
opgelost en dit zal ook niet zoo
gemakkelijk gaan, zoolang do stal
mest bij den landbouw niet kan ge
mist worden.
Veel echter is er al gewonnen, als
de voorschriften, om de melk zoo
zuiver mogelijk te bewaren en te
leveren, goed worden opgevolgd.
En zoover begint het wel 10 komen
vooral nu men gaat inzien, dat de
boter prijzen rekening houden met de
kwaliteit van hef product.
Geduld maar; de echto coöperatie-
geest zal wel doordringen: en drt
moet ook.
Het »een voor allen en allen voor
één, moet de leuze worden van den
Nederlandschen landbouwer.
Iets over Chilisalpeter.
Het Noordelijk gedeelte der re
publiek Chili en vooral het Tarapa-
ca gebied levert ons de ruwe chili.
De salpeterlagen, daar in die
regenlooze streken gevonden, worden
opgebroken en op karren naar de
fabrieken gevoerd.
In groote kookketels wordt de
ruwe salpeter in oplossing gebracht
om het van onzuiverheden te schei-
toe, die half stond te soezen, en, die, hem
bemerkond, hem toebromde
Wat wil je; ondeugende rakker
Het kind bleef bedremmeld staan. Die
man had dus niet eens zijn unifoira op
gemerkt
Zoek je de kindermeid, misschien?
ging de soldaat spottend voort.
Napoleon steeg hot bloed naar het hoofd
door zulk een heleediging.
Maar de kameraden van hot gardekorps
waren naderbij getreden, uit belangstelling
in dit incident.
Ik behoor bij jullie, riep de dreumes
manmoedig.
Do schildwacht sloog dubbel van den
lach.
Ja maar, er is iets "dat je ontbreekt.
Wat dan
Ken snorbaard.
Napoleon boog bet hoofd. Groote tranen
sprongen hem uit de oogen.
Op dat oogenblik tiad een oude serge
ant nader, O. gelukkig! Het was dezelfde
die eens soldaatje boven op zijn ransel bad
gezet. Hij zou zich dit zeker berinneren.
En inderdaad hij herkende het kind.
Huil niet, soldaatje, kom maar bin
nen.
Je bent een van_ de onzen.
Maar de schild wacht beeft
toch de waarheid gesproken... Ik heb
geen... geen snorbaard,..
Wo zullen er een voor je opschom
melen
De sergeant krabde zich achter de
ooren, dan sprak hy
dei», Het in den handel gebraehte
zuut lijkt na bewerking niets meer
op de in de sal peter volden losge-
kapte ruwe stukken.
Het gezuiverde product is. zooals
we weten, niets anders dan een stik
stof meststof, 't Is een salpeterzuur
zout en wel een verbinding van sal
peterzuur met 't element natrium.
Daar salpeterzuur opgebouwd is
uit stikstof en zuurstof, zien we dus
dat chili bestaat uit een verbinding
van drie elementen: natrium-stikstof
zuurstof.
Daar het bij chilisalpeter te doen
is om de stikstof, hangt de hoeveel
heid daarvan af. van de gewichts
deelen natrium-stikstof en zuurstof,
waaruit de verbinding is opgebouwd.
Nu verhouden de gewichtsdeelen
natrium-stikstof en zuurstof in chili
zich als 23 14 38. We krijgen
alzoo op (23 plus 14 plus 48) of 85
gewichtsdeelen 14 deelen stikstof.
Dit omgezet op 100 gewichtsdeelen
geelt bijna I61/2 ged. stikstof of
16 pCt.
Uit onze berekening volgt dus,
dat geen handelaar chili kan leveren
boven genoemd pCt.
Mocht een grappenmaker (?j dus
chili aan den man willen brengen
met ze'g maar" 17 pet. stikstof bch
laat hem het stil houden laat hij
zulke uitstekende waar maar voor
eigen gebruik aanwenden.
Nu wordt in den regel bij chili
maar 15i/2 stikstof gegarandeerd.
Van waar dit verschil
Onze berekening geldt alleen voor
het zuivere zout. Als we nu weten
dat chili een weinig verontreinigt is
met keukenzout en magnesium chlo
ride, dan is het natuurlijk duidelijk,
dat I61/2 pet. stikstof niet gegaran
deerd kan worden.
Het genoemde magnesiumchoride
is een zeer hygroscopisch zout, d. w.
z. het trokt heel gemakkelijk water
uit de lucht tot zich, vandaar dat
chili op een vochtige plaats gelegen
zeer spoedig nat wordt en kluiten
vormt. Kluiterige chili moet voor 't
gebruik eerst weer fijn gemalen
worden, wanf hoe fijner over den
akker uitgestrooid des (e beter re
sultaten men mag verwachten.
Bewaren in een zoo droog moge
lijke omgeving is dus een eerste ver-
eischle.
Onlangs werd me de vraag gedaan
"kan men chili ook vervalschen
Zeer zeker
Keukenzout en zoda zijn zeer ge
schikt om door chili te mengen, daar
op 't oog dergelijke vervalschingen.
die meer dan eens zijn voorgekomen,
moeielijk zijn te ontdekken.
Hoo aan zulke knoeierijen te ont
komen zult ge vragen. Wel, koop
uw chili van vertrouwde handelaren
of van hen, die onder openbare con
trole staan en ge krijgt waar voor
uw geld. w.
Waelit maar in de kantien dan kom
ik zoo bij jo.
Napoleon bleef in gepeins achter. De
sergeant ging op een sn >1 baard u>t Maar
hoe zou bij bet aanleggen.?... De soldalen
om hem heen lachten.
Hij zal er een van katoen voor hem
maken
Of van Inossprietjes
Of van kattehaar
Middelerwijl was de sergeant do trap
pen opgeklommen naar zijn korapie, waai
de mannen op het voeteneind van hun bed
de soep aten.
Het was de kolonelskompie de beroemd
ste der Bourbonsche soldaten, de kompie
die het vaandel had gered. Te Fontonoy
was zij baast weggemaaid.
Kameraden, je kent soldaatje, de
dreumes die tusschen onze beenen door
loopt, en die zooveel van ons houdt, een
krijgsman in den dop.
Ja, die kleine rakker.
Die het ver, brengen zal...
Hij beefi een uniform cadeau gekre-
gekregen, geheel zooals de onze. met alles
wat er bij behoort. Niets ontbreekt aan
zijn tenue, niets dan een ding... dat hij
niet missen kan een snorbaard.
Een schaterlach brak los. De soldaten
waren naderbij gekomen.
Welnu
Nu ben ik bij jullie gekomen om
to vragen of je mij helpen wilt.
De mannen begrepen wat hij wou.
Een hunner het gelaat gekerfd door een
sabelhouw, bromde i
Vleeschnood.
't Vleeschgebruik in Dsitschland
vermindert op eene wijze die de me
nigte in 't geheel niet onverschillig
laat.
Werd in 't eerste halfjaar van
1903 per hoofd verbruikt 20 kgr. 33.
'rif 1904 daalde dit tot 19.29, in 1905
tot 18.75 en dit jaar tot 18,40.
Zoo ziet men dat thans per hoofd
in een half jaar tijd 4 pond vleesch
minder wordt genuttigd dan 3 jaar
geleden.
Dat maakt voor een huisgezin van
vier personen 16 pond vleesch ter
wijl voor het verbruikte dit jaar
toch nog meer moest betaald worden
dan vroeger.
En men ziet 't van hier, dat is een
nieuwe druk op de economisch zwak
keren.
In een ander land zou dit meer
dan voldoende zijn om een minister,
die willekeurig dergelijke toestanden
iu't leven roept, onmogelijk te ma
ken meent de «Frankfurter Zeitung.''
Hel hetjfc anders nog waarde genoeg
sergeant, 't is geen kinderspeelgoed.
Nou geef het tocli maar Het zal
hem geluk aanbrengen
En ieder, behagen scheppend ui de grap
trok een haar uit. zijn snor.
Asjeblief! voor soldaatje.
Er waren bruine haren bij, rossige, heel
harde, sommige gekleurd door tabakssap,
vele ook peper-en-zout en zelfs spieiwit.
Een heelo staalkaart in een oogenblik.
En in groote opgewondenheid stond het
kind te wachten. Een snorbaard Men zou
hem een snorbaard brengen.
Soldaatje daar heb je de bullen
En, met een beetje gom, boven de fijne
lippen van den dreumes, plakte de serge
ant de haren vast, aan iedereu kant de
helft.
Verrukt eu rood van blijdschap, vroeg
het kind
Van wien heb ik dieo snorbaard dan?
En ernstig antwoordde de sergeant.
Van alle mannen der kolonelskompie
die het vaandel heeft gered te Fontenoy.
Houd je snorbaard in eere.
Napoleon zei geen woord.
Hij bóog zijne kleine gestalte eu dan,
terwijl zijn klein hart vol was maakte bij
het militair saluut, en draaide hij zich
op zijn hielen om; om zich naar huis te
begeven, en zich aan zijn ouders te laten
zien.
Maar, ditmaal toen bet Tentje het hek
passeerde sloot de schildwacht de hielen
en presenteerde het geweer-.,.
PEEL
MAAS
v
