en
Te veel.
ZATERDAG 12 MEI 1906.
ZEVEN EN TWINTIGSTE JAARGANG
No. 19
PEEL
Abonnementsprijs per kwartaal.
voor Vknrat 50 c.
franco per post 05 c.
voor het buitenland bij vooruitbetaling 85 c.
afzonderlijke nummers 0 c.
MAAS
Prijs der Advertentiën
Pan 1 4 regels 20 c.
elke regel meer 5
letters en vignetten naar plaatsruimte.
Advertentlën, 3maal geplaatst worden Smaal berekend.
Uitgever W. A. Van den Munckhov, Venray.
Ontzaggelijk veel is er Ue laatste
honderd jaar gedaan om den han>
denarbeid te verbeteren en den
werkenden stand op te heffen.
De goede uitslag waarmee die
pogingen bekroond werd, is on»
lochenbaar hij zou wiskundig kun
nen worden weergegeven op heel
wat wijzen.
Neem dit, van alles het schoonste
slechts alleen de verlenging van
den gemiddelden levensduur.
Doch deze schoone schilderij heeft
schaduwplekken, ou t is goed dat
men dit wete, dat men dit openlijk
verklare.
liet geleerde Fransche tijdschrift
de Revue des Deux Mondes bevalt
onlangs zeer mol k waardige studiën
over den toestand der. Amerikaausche
werklieden.
Ze deden den lezer pijn aati
hart, die studiën.
Die arme mensche» verdienen
veel geld. hébbeo goede voeding,
goede kleediug. Ze werken,
sommige industriön althans, slechts
acht uur daags.
Maar 40 50 jaren oud zijnde,
wil men te nergens «neer hebben. Z«
zijn uitgeput, ze zijn op.
Die acht uur herseninspanning,
tegenover de machine staande, die
die draalt en draait en altijd draait
de machine die hij heelt te vo'gen,
minuut na minuut, met scherpen blik
en gereeds hand, juist om die nauw-
wiskundig zekere beweging, hebben
den ongelukkige totaal versleten
Is dat misschien geen overdrijving*
Is dat niet, enkele gevallen ge«
maakt tol algemeenheden
Laten wij het aannemen.
Doch er is nog een ander bewijs
stuk voor dezelfde zaak, eene studie
van twee geneesheeren betreffende
zenuwzieke aandoeningen van den
Berlijnschen werkman.
Deze dokters (Leubuscher en
Bibrowicz zijn hun namen) hebben
11500 zenuwzieke werklui van Bei lijn Jhoden ten dage zou dionog durven
onderzocht. ^bestrijden of temperen?
Allen waren ze lot den arbeid
geheel en ai ongeschikt, doch zo
vormén natuurlijk slechts een klein
gedeelte van de nog werkenden, die
lijden aan eenzelfde kwaal.
Die ziekte vroeger als bijzonder
eigen toegeschreven aan de rijke
standen, is ook bij de werklieden
zeer algemeen.
Wat is de oorzaak 't
Bij den rijke en den burger schrijft
rnett de kwaal algemeen op rekening
van zenuwzieke erfelijkheid, excessen
buitenmatige geestelijke inspanning,
verdriet, zorg, kommernissen van
allerlei aard.
Doch vau dit alles was bij de
bedoelde werklieden geen kwestie.
De gezegde dokters aarzelen roet
hier de schuld te geven aan de on»
evenredigheid welke er heden ten da
ge bestaat, tussehen het eigenlijk ge»
zegde werk van werkman eenerzijds
en anderzijds zijn leven en streven.
De hedendaagsche arbeid schenkt
hem geen voldoening, wekt zijne
belangstelling niet.
Wal hy er alleen van overhoudt,
is de lichamelijke vermoeidheid, die
voortkom* uit een verblijf van tien
uur in werkplaats of fabriek
Feuilleton..
Een wedren
op leven en dood.
Pat spelletje reet de revolver was maar
een kleine herinnering en om je te toonen,
dat ik er nog was.
Als ik wil kan ik heel wat beter schie
ten.
Och. och, wat zou die bekoorlijke mrs.
Graham zeggen, als zij haar dierbaren
echtgenoot zoo eens zien kon.
Wel man, je doet tny denken aan een
verdronken kat, ha, baha t
Zijn latte plagerijen maakten mij half
gek en uitgeput als ik was, stelde ik alle
pogingen 10 bet werk om buiten het he
ieik van zyn stem te komen.
Door de een of andere reden scheen
Muipas opgehouden to worden, 't tuf van
zyn kar ging ten minste langzamerhand
verloren inhei geplas van den regen.
Myn besluit waa genomen, zoodra ik do
kans schoen zag, zou ik in het boscli
vlochten dat na de eerstvolgende krom.
mmg van den weg begon dank zij mijn
vroegere tocht kende ik de omstieok vry
nauwkeurig.
Ik wan Malpas een heel eind vooruit
Als de avond gekomen is. dan
neemt hij niet de noodzakelijke phy»
sieke rust. maar eon groot getal
werklieden gaan naar vereenigingen,
volgen conferenties, bezoeken biblio
theken of werken te huis, om hunne
opvoeding te vervolmaken.
Daar volgt uit een ware geestelijke
overspanning een buitenmatig streven
van den geest, twee factoren welke
zonder kijf aan bovengenoemde
zenuwziekte de grootste schuld
hebben.
Er zou over deze kwestie heel wat
te zeggen zijn, doch de stol is
moeilijk en teer.
Vooreerst beeft men het groote
vraagstuk van de machine. Wie
oen ik den hoek omsloeg, Een open hek
hg voor mij ik reed er snel door en duwde
mijn Hels tussehen de druipende hazelnoot-
hoornen en hangbeuken.
Als een ware zondvloed stortte hot
water van de bopmoii, wat nog droog
gebleven was van mijn kSeeding dadelijk
geheel doorweekend.
Myn Schoenen waren zwaar van h et
water en ik kon byna niet zien waar ik
liep.
Mijn fiets legde il; plat op den grond
lieer en werkte my toon weer terug naai
den zoom van bet bosch, waar ik. verbor
gen door het kreupelhout, naar de kar
uitkeek deze kwam niet zoo spoedig als
ik verwachtte.
Ik hoopte, dat Malpas, door den bevi-
gen regen, die een gordyn van mist
vormde, niet opmerken zou. dat ik de
verlaten had voor hy een heel eind
verder was.
Doch de modder op den weg veraaddo
mij. met een oogopslag zag Malpas de
sporen, die naar hot bosch leidde en deed
zyn auto stil bonden.
Hij steeg af mot iels glinstorends iu zijn
mnd.
Toen bij zich omdraaide was zijn gelaat
iaat- mij toegekeerd, 011 als ooit dan ston
den op die trekken een vast besluit om een
moord te begaan.
Ik boorde boe hy zich een weg baande
door hot kreupelhout, de sporen van mijn
Pu socialisten iniegouded
nog meer uilbreidiog. moer toepas
sing vau de machine: dat beot een
van de voorwaarden voor het toe
komstig geluk van den werkman.
Welnu, de machine en wat er uit
volgde de ai beirlsverdeeling, maken
het werk éénvormig, altijd hetzelfde,
zonder belaogstdling, zonder aan
trekkelijkheid.
De machine is de algehaele onder»
derdtukkiug van eiken iunerlijker.
prikkel, de ondndrukking van bet»
peen Legrain zou schoon heeft ge
noemd »het genoögen der bezigheid.''
Als wij deo gelukkigen landman
uitzonderen, hoe weinigen onder de
werklieden kemuridan dat genoegen
der bezigheid. En de arbeid ten plat»
telande verminden gestadig: hei land
wordt ontvolkt, de fabriek, de
werkplaats, de mijn ontvolken hel.
Nog zou het kwaad zoo groot niet
zijn. wanneor naast die fabriek,
naast die werkplaats, voor de eencn
niet de kroeg; het café voor de
anderen, zeker de beteren, niet de
vereeniging stond, de studiekring,
ue my wtkkelitu^^rsus, waar man»
waarlijk met de uesie ueaoeun
gen bezield zich afsloven om den
afgematten werklieden nog een massa
wetenschap, politiek of maatschap»
pelijke kennis in te scherpen, welke
leermeesters zelf soms er zoo weinig
van afweten
Arme menschen aan wie eeuwig
altijd deüelfde gebakjes van ont
wikkeling, vooruitgang, wetenschap
worden toegediend. '1 zijn de slacht-
otiers \an die versneden wetenschap
gebrekkig pasklaar gemaakt voor
zulke leerlingen.
Dit is geen scherts zegt Pr. Fafruw
de zaak is in waaiheid te treurig en
voor den werkman. tl?e zich te ont
wikkelen zoekt, heb ik de dinpste
en oprechtste verwondering zelfs
als die werkman daarin mistast of
wordt misleid.
Maar lot diegenen, die er de zorg /gezond verstand,
root- op zich nemen, lot die echte of -Nemen wij eens een kykje bij
geifQproviseerde lesgevers moet bet
gezegd worden dat ze goed de betee-
kenis moeten bedenken van het boven
vermelde dat ze zich moeten inspan
nen. zooveel slechts mogelijk is, huu
onderwijs niet alleen pasklaar
maken voor de geestesvermogeos van
den toehoorder, doch ook voor zijn
lichaamskrachten.
Men vergeet to veel, dat er ook
na de school teveel schoolsche over
lading bestaat: dat in de avondschool
der volwassenen, daar vooral eene
geleidelijke, geir.akkelijke ontwik
kel mg moei plaats hebben.
Wat van geen direct nut is of
niet werkelijk ontspannend, moest
ou verbiddel ijk hier verbannen wor
den.
De groote wijsgeer Herbert Spencer
heeft het gezegd: »Men kan zich
geen giootere dwaasheid voorstellen
dan de voldoening, welke ons mo
derne maatschappelijk leven ons be
zorgt. welke hierin bestaat dat men
zich heden uitput met werken, om
zich morgen met werken opuieuw te
kunnen uitputten. M. C.
voetstippun waren diidelyk genoog in bet
natte firn*
Zou ik op mijn 9c'iuf1ln>ek vertrouwen,
nf onverwacht* op lem toe .springen en
mij ?iei> meester te maken van zyn revol
ver t
Maar wat kan Diuand doen, uitgeput
door een woedende dl van twintig tnyl
tegenover iemand, wens geheele bezigheid
in bet behandelen van een stuur bestaan
had
Daarom hield ik inij doodstil mij nauwe
lijks durvende lie wegen of adem te balen
uit angst, dat het kraken van een takje
myn schuilplaats mocht verraden.
Malpas uitte een kreet van triumf hy
had mijn fiets gevondeimijn eenigsto kans
op redding
Mijn eenigsto Y
En dan de auto d» daar zoo verlaten
op deo weg stond i
Eo ik kende zijn nechanisrae, wist hoe
lium aan de gang te kfygen.
Als Malpas ray wilte achterhalen kon bij
mijn fiets Iceuun.
Eer ik dit alles ovjrdaoht had. zat ik
reeds in zijn kar.
Doch tot mijn grotte wanhoop waren
alle pogingen om het ding in beweging te
stellen tevergeefs.
Malpas bad mij» manoeuvre blijkbaar
voorzien.
Te blyven waar il. was zou lu gevaar
lijk zyn, doch ik liM geen |)lnn zijn auto
StonmzujvRlfkbriekpn.
De heer Ament, zuiveiconsuleot,
hield onlangs te Nederweert eene
rede over stoomzuivelfabrieken
welke wij wegens hare belangrijk
heid hier laten volgen
I11 een hoofdartikel van de laatste
dagen van »De Boerenstand"
hel orgaan van de Boerenbonden in
Gelderland lezen wij -Het op de
hoogte blijven is voor den landbou
wer een eisch des tijds wie dal
niet doet komt achterna sukkelen.
En op de hoogte blijven beteekent
voor den boer
»In denken «11 doeu meegaan met
de nieuwe richting op het gebied
van landbouw, veeteelt uit zuivelbe
reiding, waar de nieuwe ideëen niet
in botsing komen, met geloof
haar gevonden
vei laten, znnals
had.
Myn nies t>- loorschyu halend, spiong
k tl'r weer uit, en maakte twee groote
meden 111 de uchferbjtode».
De lucht ontsnapte mm zoo'» scherp
gr fluit dat men het wel op honderd ellen
afstand moet hebben kunnen hooren.
Ik zag nu ook pas, wat Malpas genood-
aakt had (e stoppen.
't Was myn jas. overal zaten nog draden
n-van tussehen de machinerie. De wielen
hadden hem zeker opgenomen van den weg
vas bij al om en omdraaiend tussehen
de rade-en in flarden gescheurd.
Ik had geen tijd te verliezen en sprong
naar voren, om de voorbanden evena ls
andere, te trakteeren.
Nauwelijks echter had mijn mes Je
eene band aangeraakt, of een kogel
die den achterband van de kar raakte deed
mij opkijken.
Daar stond Malpas nog geen 30 ol van
j verwijderd, en mikte voor oen
tweede schot
Met een vlugheid die de nood vleugelen
crleende, snelde ik naor liet beschtittoude
geboomte, op de hielen gevolgd door Mui
pas.
Gelukkig zag ik dadelijk mijn fiets.
Malpas had geen tijd gehad haar op
eenige wijze onbruikbaar te maken.
Haat op te rapen was het werk van
een oogenblik.
een boer, die op de hoogte vau zijn
tijd is.
Hij bemest zijn weiden en land. -
rijen met kunstmest om hoogetv
opbrengsten te verkrygen hij heeft
verschillende landbou w machines
aangeschaft, om vlug en op tijd zijn
werk te kunnen verrichten hij heeft
vee op zijn stal, dat geëigend is .voor
streek waar hij woonthij 1*
aangesloten bij een coöperatieve
stoomboterfabriek hij is lid van -n
eierbond hij heeft eene lamlbouw-
cursus gevolgd en zorgt ervoor,
dat ook zijn kinderen van dergelij
ke nuttige instellingen gebruik ma»
ken om voldoende theoretischo
kennis van het landbouwbedrijf op
te doen en ten slotte bij ver
waarloost geenszins zijn geestelijke
belangen want hij is lid van den
Boerenbond, die op Chriatelijken
grondslag is gevestigd."
»We zien dus zulk een boer
is aangesloteu bij een stoomzuivel-
fabriek.
Dit geeft iu de eerste plaats veie
voordeelen, die wij straks nader
zullen beschouwen en in de tweede
plaats ook in dezen tak van tm-
'Güf. n.iw» nJiPi. •fifé Mv«
staan.
Wat zien wij in de hedendaagsche
maatschappij
In alle takken van industrie
is er vooruitgang; de nieuwste
macbineriën en verbeteringen wor
den allerwege aangebracht overal
t noodig om met de beste
werktuigen de exploitatie te drijven,
1 men niet door concurrentie
•rden voorbijgestreefd.
De handkrachtfabrieken brachten
indertijd een groote verbetering in
de zuivelbereiding, en zeker zijn
daardoor enorme voordeelen be
haald, maar wij moeten ook eens
do toestanden vergelijken.
Vroeger was de bereiding van
boter eon bijzaak, hot vetmesten van
kalveren mot volle zoete melk. hoofd-
I Duel nooit ik ken /.wiep! en tegen mijn
gezicht, terwijl ik mij met ge*old een
weg Joor de struiken haando.
E-n vreeselijke stiicra draag ik nog 1
up heden, als een memento anc die nt op
loven eu dood,
Voor Malpas zicli uit 't kreupelhout hnd
losgewerkt. was ik reeds vijftig el verder
de weg op, rydeude voor myn dierbaar
levén. doch met voordat ik iets heets en
hards langs mijo rechterkuit had voelen
gaan.
Ik zag nog een glimp van hem knielend
op het gras, met zyo linker arm opgehe
ven.
Ik dook op myn zadel ineen en vei meed
zoo ziju kogel.
Een tweede raakte mijn fiets ergens van
achteren, doch bet scheen mijn machine
geen kwaad te doen.
Toen nog een en nog een en ik was
boi'en schot ongedeerd.
Nog eens nam ik myn moed in heide
handen, zooala de Ernoschei) zeggen eu
dacht ik tsa wnt nu te doen.
Nog ongeveer veeitien mijlen had ik
voor de boeg, danrbjj een voortdurende
plasregen.
Geen aangenaam bloedend heon, modde
rige wegen en een vooruitzicht, voorwaar
Slot volgt.