VROUWENGOED.
Buitenland.
Q32
De sociale puaestie
ERWTEN.
ZATERDAG 4 APRIL 1891.
TWAALFDE JAARGANG
No. 14.
Uitgever:
W. VM DE\ MU.VCKBOF-Sassen.
Deze Courant verseMjnt iederen Zaterdag.
Het Bureau .,PEEL cu MAAS" is
overgeplaatst in de Groolesiraat.
België
Stuud «Ier .Haan.
E.K. 3® Dinsdag N.M. 10e Dinsdag L.K. 17 Dinsdaj
Stand der Zon.
1, 11, 21, Maart op 0.4S; 0,20; 6.4; v/m.j onder 5.38; 5,5.7: 0.12; n'm.
Abonnementsprijs per kwartaal.
voor Venray 50 c.
franco per poet 65 c.
voor het buitenland 85 c.
afzonderlijke nummers 6 c.
Prijs der Advertentiën:
Tan 15 regels 30 e.
elke regel meer 6 c,
groote letters en rignetten naar plaatsruimte.
Ailverientirn, 3nrnal geplaatst, worden 3maal l-mrckcnd.
Advertentiën of Ingezonden
Stukken gelieve men Vrijdag
vóór 2 uur 's-middags te be
zorgen aan bet Bureau »Peel en
Maas" te Venray.
treedt steeds meer en meet' op den
voorgrond en, alvorens deze eeuw ten
einde is, zullen er waarschijnlijk reeds
door groote gebeurtenissen, zoo niet
eene oplossing, toch zeker belangrijke
wijzingen en laat ons hopen, praeti-
sehe verbeteringen in het lot der pro
letariërs gebracht zijn.
Zeer opmerkelijk is het deel dat de
Katholieke Kerk gedurende de laalste
jaren met voortdurend toenemenden
invloed in deze beweging, zoowel in
de Oude als in de Nieuwe Wereld
neemt. Overal zien wij de uitnemen-
ste mannen der Kerk aan het hoofd
der sociale beweging. In dc Veifcenig-
de Stalen is het kardinaal Gibbons,
Aartsbisschop van Baltimore, die rond
borstig verklaart, dat hij de Kerk
niet wenscht te zien leven als eene
teero Oostersche plant, doch integen
deel haar te zien opgloeien als een
sterke eik, die zijns wortels door het
geheels Vaderland schiet, en aan het
klimaat, waarin hij bloeit, gewoon, er
de hevigste storm kan weerstaan, l)e
Geestelijkheid moet zich met de bevol
king, van welke oorsprong ook, ver
eenzelvigen; want het is niet met de
potentaten, doch met het volk, dat de
Kerk zich te verstaan heeft. Dank aan
deze beginselen heeft de Kath. Kerk
van Amerika zich zoo snel en krach
tig ontwikkeld en uitgebreid. Het is
waar dat de landverhuizing veel tot
dezen bloei bijdroeg en dat in een
oprecht democratisch land, waar men
nooit een andere regeeriiigsvorm dan
de republikeinsche gekend heeft er
Feuilleton.
Het was jaarmarkt in een stadje, omtrent
een halve mijl van de woning des houtvesters
P.... gelegen; en de houtrester, eerst sedert
acht maanden met eene julfrouw uit dit stadje
in den echt getreden, had zich terwijl hij op
jacht ging en te gelijker tijd zijn jachtdistrict
bezocht in den vroegen morgenstond daarheen
op weg begeven.
De jonge vrouw bevond zich geheel alleen
te huis eu verwachtte, toen het middaguur
naderde, met het grootste verlangen haar echt
genoot terug. Door angstige gewaarwordingen
gepijnigd en zich tevens niet wel bevindende,
had zij zich nu, gekleed zooals zij was, voor
eonige oogenblikken te bed gelegd, toer. eens
klaps een vreemdeling van een verdacht voor
komen in de kamer trad, eu voorgaf, dooi
den houtvester, die zich op de jaarmarkt be
vond, en daar een koop wilde sluiten, tot dat
oogmerk om 15 daalders te zijn gezonden.
De slimme houtvestersvrouw, die terstond
in den bode een bedrieger vermoedde, zocht in
het vriendelijke iets voor te wonden. Toen de
vreemdeling dit voorwendsel afwees en ein
delijk zelfs op een barsehen toon verklaarde.
als van zelf toegebracht wordt, te
spreken zooals Mgr. Gibbons het met
zooveel succes deed.
In Engeland zien wij kardinaal
Manning bijna in denzelfden geest
handelen. Nog kort geleden zond hij
een brief aan den Franschen XIXme
Siècle, waarin hij o. a. schreef: Wij
zijn door een overdreven individualis-
mus verstikt geworden, en de aan
staande eeuw zal toonen, dat de
maatschappij grooter en edeler dan
al die persoonlijkheden is."
«Deze leer, die haren grondslag in
de wetten der natuur en van het
Christendom heeft, wordt door de
lichtzinnigen en voorbarigen, evenals
door de kapitalisten en rijken met
den naam van socialisme bestempeld;
doch in de toekomst zal over den
maatschappelijken toestand des werk-
mans het licht der rede opgaan. Dan
zullen wij zien op welke wetten de
christelijke maatschappij der mensch-
heid rust. De staatslieden en staat
huishoudkundigen der moderne school
hebben uitgediend. De twintigste eeuw
zal geheel voor het volk en aan de
wetten der algemeene weivaart en een
christelijk régime gewijd zijn."
In Frankrijk heeft het echter meer
moeite gekost, de eischen en verlan
gens der arbeiders bij de geestelijk
heid ingang te doen vinden, en dit
is des te meer onverklaarbaar, daar
de democratische geest daar toch ook
ai zeer ver is doorgedrongen, en de
werkende klas reeds veel te zeggen
heeft. Kardinaal Lavigerie, door Leo
XIII daartoe gemachtigd, heeft het
vuur geopend. Hoewei door sommigen
hevig aangevallen en bestreden, heb
ben hem toch velen gevolgd. Onder
dezen is ook kardinaal Sangénieux,
Aartsbisschop van Rheins, die in den
brief, aan Graaf de Mun gericht, de
voornaamste punten voor een pro
gramma tot vrijmaking der arbeiders
aangeeft. »Ons ideaal," zegt hij daar
bij, »is niet het in verleden, want
het is niets anders dan de toepas
dat hij den houtvester tot het overbrengen
van de 15 daalders zijn woord gegeven had en
hij. zoo de jonge vrouw hem deze som langer
bleef weigeren, geweld zoude gebruiken, her
kende zij geheel den roover in hem en zag dat
slechts eene list, als middel ter redding over
bleef. «Gij ziet liet immers", zeide zij tot den
vreemdeling, «dut ik, aan het gansche lichaam
verlamd, het bed niet verlaten kan. In gmd-
sche tafellade liggen echter de sleutels; met
den kleinste gaat de k'a.-t open welke zich hier
naast in de zijkamer bevindt. Vooraan in de
kast zult ge een kisje niet geld vinden; breng
het mij hier ik zul dun u de 15 daaruit geven.''
De roover gieep schielijk naar den sleutel
bos en spoedde zich in de kamer. Met de snel
heid van den bliksem sprong de houtvesters-
vrouw nu van bet bed op, trok de kamerdeur
dicht die ze sloot en grendelde; toen verliet
zij, nog meer schriktonneelen vreezende, hare
kamer, deed de wél van sluiting voorziene
huisdeur toe, schoof de twee zich daaraan be
vindende grendels er voor, waarop zij rustig
in hare kamer terugkeerde. Deschuikinde
kamer zag zich nu door vrouwenlist in de val
gebracht.
De woning van den houtvester was nieuw
gebouwd eu dus de stevige kamerdeur zonder
breekijzers moeilijk te openen-, het kleine
venster der kamer bevond zich zes voet hoog
van den grond en was niet tot ontvluchten
geschikt. Nadat de roover teve'geels beproefd
singen der eeuwige waarheden op de
wisselende vormen en toestanden der
menschel ij ke instellingen. Het sterft
nooit en evenalsChristus, was hot
gisteren, wat het heden is, en morgen
zijn zal."
De Mun zelf maant den katholieken
aan, een middel voor de kwalen, waar
mede de arbeiders te worstelen hebben,
te vinden. Want kegt hij: »Zij die in
die dreigende kreten der volkeren,
hunne rechten eisehende, niets dan de
gewone instincten der levenmakende
misdeelcn willen zien, en uit hunne
hevige klachten niets hooren dan het
eeuwenoud zuchten der armoede, en
dit door aalmoezen denken te verhel
pen, en daarop inslapen, gelijken op
Lode wijk XVI, die 's avonds vóór
uen 14 Julij 1789 vroeg, of dat rumoer
op de straten eer. opstand was? Aan
hen moet men, evfenals aan dien onge
luk kigen Koning', geantwoord werd,
zeggen: Ja, het js eene revolutie, die
lang gebroeid hjeft en wellicht de
hevigste, die de wereld ooit aanschouwd
zal hebben. De 'J tusschen de twee
klassen, die üe Nt<»u\v der burgers ge
vormd en gehandhaafd heeft, de loon-
trekkenden en de bezitters, is geopend.
Die strijd maakt cle geschiedenis uit
van onzen tijd; het volk is er in zijn
geheel bij betrokken eu herhaalt als
een wachtwoord, natuurlijk in hun zin
omgekeerd, het woord, dat voor hon
derd jaren aan zijne meesters zooveel
geluk aanbracht: Wat is de vierde
staat? Niets. Wat moet hij zijn? Alles.
liet is niet mogelijk met meer vuur
en minder bijgedachten de geweldige
eichen van den vierde Staat te schetsen
en, als deze recht kath. redenaar op de
tribune zijn welsprekend pleidooi voor
de zwakken, behoeftigon, klanken,
vrouwen en kinderen uitspreekt, dan
ontrukt hij ook altijd de algemeene en
luide goedkeuringen zoowel der linker
als der rechterzijde.
had, het slot van de deur te doen springen,
nadat hij de moedige vrouw met moord en
brand bedreigd en de vaste overtuiging bad
bekomen dat voor de terugkomst van den
houtvester aan geene bevrijding te denken
was, hield hij zich eindelijk stil.
Zoo was ten naaste bij een uur voorbijge
gaan, toen eerst zachtjes, vervolgens heviger
aan de huisdeur geklopt wérd. Boven de
woonkamer was een provisie-kamer; daar be
gaf de houtvestersvrouw zich lieeu en opende
een venster. Voor de deur stond een groot
plomp wijf, van eon woest uitzicht, dat thans
naar boven zag en met outstuimige woorden
verlangde binnen gelaten te worden.
Toen de houtvestersvrouw dat weigerde,
werd het wijf woedend en zeide, terwijl zij
een bijl van onder haar voorschoot haalde en
dreigend daarmede zwaaide: *Ik weet met
zekerheid dat mijn man zicli hier in huis be
vindt en door jou, slang! is opgesloten. Doet
gij niet goedwillig open, dan sla ik dc deMr
aan stukken; en dan zal het zonder moord
niet afloopen."
Ile woning lag in het bosch, verre van den
straatweg af en geroep om hulp konde dus
weinig baten. Doch de moedige vrouw had
besloten hare have tot den dood toe to ver
dedigen en volhardde in dit besluit. Reeds
klonk de blinkende bijl der fecks met ver-
morselende slagen op de deur en tevergeefs
wierp de vrouw a 11e voorwerpen van ecnige
Erwten groeien nagenoeg in iederen
grond, alleen de uitersten van klei en
zand passen liaar niet. Zij slagen het
best in tamelijk vruchtbaren, lossen
grond op eene zonnige, luchtige stand
plaats. Zij verdragen echter geen versche
bemesting, houden bijzonder veel van
potasch, zoodat het voor haar even als
voor snijboonen zeer doelmatig is het
zaailand met wat fijne houtasch te ver
mengen of te bestrooien.
Wat de erwten evenmin verdragen is
spoedig op zich zelf te moeten volgen;
waar ze twee jaren na elkander worden
gezaaid, krijgt men het tweedejaar een
schrale op brengst: dus in geen geval
teelt men ze op hetzelfde land voor het
derde jaar.
Wie veel tuinerwten verbouwt en in
zijn tuin geen geregelde volgorde in acht
neemt zal daaunede nog al eens in ver
legenheid geraken; waar ze zich te
vroeg opvolgen, worden ze ook spoedig
aan den voet geel en rijpen de stengels
reeds bij het bloeien, waarschijnlijk bij
gebrek aan voedsel, alhoewel dit ook
door andere omstandigheden gebeuren
kan, als op een kiezeligen of nooit diep
genoeg bewerkten ondergrond. Ten
einde den gebeden zomet door tot in
den herfst toe versche erwten te hebben,
legt of zaait men de eerste, zoodra de
grond slechts open is en gaat daarmede
tot Juli voort, telkens leggende wan
er de vorige uitgekomen zijn. l:itus-
schen, naarmate zij later gelegd wor
den, verminderd de opbrengst, zoodat
de in Juli gelegde dikwijls de plaats en
de moeite niet betalen. Ze worden bui
tendien veelal door meeldauw bevallen.
Daarom is het verkieslijker, om in het
voorjaar verschillende soorten gelijktij
dig te leggen, die in groei verschillen
en, ofschoon de eene later dan de ande
re aankomende, toch altijd een vollen
oogst opleveren. Dit kan men reeds ge
deeltelijk beoordeelen naar do hoogte
die zij hereiken, daar de erwten evenals
alle gewassen, eerst beginnen te bloeien
zwaarte die zij op het oogenblik onder haar
bereik had, baar op het hoofd; behendig wist
do rooversvrouw eiken worp (e ontwijken.
Eindelijk nu gelukte het. de heldhaftige ver
dedigster, door het werpen met een oud hak
mes, hare annvalster de rechterwang en scliou
der dermate te bezecren dat het blood stroom
de. Doch daardoor werd bet wijf nog woe
dender en zwoer met een vreeselijken eed, do
jonge vrouw met eigen hand te zullen ver
worgen Dc laatste had reeds gebrek arm
voorwerpen van eenig gewicht en verliet nu
hare verdedigingsplaats.
Toen zij weder in dc gang kwam vond zij
de deur reeds doorgehakt, en nog slechts door
het ijzerbeslag der benedenste dwarsplank te
zamen gehouden. Nog eenige sterke slagen
en de deur moest instorten. De kamer, welke
de houtvestersvrouw toen binnentrad, bood
haar een even dreigend gevaar; het was den
roover door de stem van zijn vrouw, die hij
ljuiten hoorde, met nieuwen moed vervuld,
reeds gelukt, bet slot aan de kamerdeur los te
maken; alleen door den /.wakken grendel
werd de deur nog tegengehouden. Elk nade
rend oogenblik dreigde hier de vrouw het ge
vaar van een scliiikkelijken dood. Thans tot
allen mogelijken tegenweer gcooodzaakt, ruk
te de houtvesters vrouw een geweer meteen
dubbelen loop van den muur en snelde naar
de huisdeur. Juist stortte deze in.
Reeds wilde het roov^rswijf door de opening
wanneer Je stenge'groei nagenoeg vol
bracht is. Vroege erwten zijn dan altijd
kort van stroo, terwijl de latere soorten
een aanzienlijke hoogte bereiken. Intus-
schen beproeve men eens het rijpe zaad
der allervroegste onmiddclijk opnieuw
te pooten. Men beweert dal dit uitste
kend gaat en dit tweede gewas van
meeldauw bijna niets zou te lijden heb
ben.
Men zaait of poot in voorljes of gaat-
tjes 0,05 ni. diep; rijen afstand 0,20 m.
en hoogstens 2 of 3 rijen op een bed.
Groeien meer rijen naast elkander dan
hebben de middelste erwten geen licht,
en brengen weinig voort.
Beter is slechts twee rijen op één bed
maar dan de erwten zeer dik in do rij
te zaaien. Wie gewoon is in gaatjes o
pooten, zaait allicht in doorloopende rij
te dun. Tusschen deze. bedden blijven
behoorlijke paadjes liggen of rabatten
met andere groenten bezet. Het erwtcn-
rijs der beide rijen moet recht slaan, en
niet zooals veelal gebeurt, boven naar
elkander toegebogen. De eerstgevonndo
eu laagste erwten zijn niet alleen de
vioegato maar ook verreweg de beste
voor de voorleeling, en staan het minst
aan verbastering bloot. Men zou dus,
in plaats van ze op te peuzelen, de
vroegste erwten als zaaigraan moeten
laten rijp worden: nu gebeurt meestal
't omgekeerde. Wat laat in de toppen
groeit en niet eens fraaie peulen meer
heeft, wordt voor den zaai bewaart, en
wat eigenlijk zaaderwt was, maakt men
zoo vroeg mogelijk klaar voor de tafel.
Zaaierwten blijven minstens vier ja
ren lang kiemkraehtig, althans wanneer
men ze in de peulen bewaart.
Een belangrijk proces is op dit oogenblik
hangende voor dc burgerlijke rechtbank van
Antwerpen. Het, wordt gevoerd teecn dc stad
voor zeven Engelsche en twee Belgische ver-
binnen dringen. -Terug, riep uu de jonge
vrouw of ik schiet je neer!" --Gekheid!"
zeide het wijf grijnzende. --Ik zal je den lust
tot schieten wel benemen 1"" Hierbij zwaaide
de woedende de bijl vooruit, en wilde juist
binnenkomen toen tijdig genoog een schot
uit het geweer haar ontzield ter aarde deed
storten.
Op hetzelfde oogenblik had de roover den
grendel uit de kamerdeur geslagen en tr..
reeds binnen. De houtvestersvrouw vot-
nieuwde spoedig haar moed en hield hem h<
geweer tegen. -Waagje nog een stap verde
te doen, dan stuur ik je je vrouw achterna.
De roover verbleekte en bleef onbcweeglijl
staan. De houtvestersvrouw bleef zonder U
spreken, gereed om los te hiauden, met eei
vasten blik haar doel in het oog houdende.
Weinige oogenblikken daarna kwam de
houtvester te huis. Dc roover weid gevangen
genomep en onderging zijn al te wel vei dien-,
de straf.
<*r V
